Sütçü ineklerde erken laktasyonda görülen, hipoglisemi ve hiperketonemi ile karakterize metabolik bir hastalıktır.
Ketosis olaylarında kan şekeri düşer, kanda, bütün vücut sıvılarında ve dokularında keton cisimcikleri adı verilen Aseton, Asetoasetat, Betahidroksibutirat miktarları artar. Abomasumun (Şirdenin )yer değiştirmesi, metritis, sonun atılamaması, mastitis, RPT ile ketosis birbirlerini izleyerek ya da birlikte görülebilirler. Bazen topallık ve nefritis olaylarıyla da kombine ketosis vakalarına rastlanır. Ketosise enerji noksanlığı, protein fazlalığı, aşırı yağlanma, ketojenik etkisinden dolayı, kötü kaliteli silaj sebep olabilir. Doğumu takiben ikinci-altıncı hafta arasında ketosisin görülme sıklığı artar. Bu dönem ineğin süt veriminin yükseldiği, enerji ihtiyacının arttığı dönemdir. Doğum öncesi yanlış beslenerek şişmanlatılmış ineklerde yağların mobilizasyonu, karaciğerde yağlanma ve hepatik ketogenesis ketosiz’i başlatan etkenlerdir. Ketosis ile mastitis olaylarının ve vücudun genel immun sisteminin çok yakından ilgisi olduğu bilinmektedir. Diğer yandan subklinik ketosisten’de söz etmek gerekir. Eğer farkedilmemiş subklinik ketosis söz konusuysa döl tutmama ile karşı karşıya kalmak kaçınılmaz olur.
Ketosis çoğunlukla yüksek verimli ineklerde ortaya çıkar. İştah kaybı, ani zayıflama, süt veriminin azalması, işkembe hareketlerinin, dolayısıyla geviş getirmenin durması, ineğin nefesinde aseton kokusu, dışkının kuru, adeta, at dışkısı gibi, kestane gibi olması tipik belirtilerdir. İleri derecede ketosis olaylarında sinirsel belirtiler görülür. Başını duvara dayama, körlük halleri, aşırı yalanma, kendi etrafında dönme, böğürme, aşırı hassasiyet, orta derecede titreme gibi belirtiler ortaya çıkabilir.
Teşhis idrar ya da sütte keton cisimciklerinin keton test çubuklarıyla ya da Rothera ayıracıyla tesbiti suretiyle olur. MOR renk ketosisi gösterir. Ketosisi önlemek için doğuma yakın dönemde ineği şişmanlatmamak gerekir. Vücut skorunun yakından takibi, 3,5 vücut kondüsyon skorunun aşılmaması, kötü kaliteli silajdan kaçınmak ya da ne kalitede olursa olsun, kuru dönemde silajın miktarını azaltmak önlemeye yardımcı olur.
Doğuma 1-2 hafta kala ve doğumu takiben şekerlerin veya şekere dönüşebilen maddelerin yeme katılması büyük yarar sağlar. Ayrıca karbonhidrat ve yağ metabolizmasını düzenleyici olarak niacin verilmelidir.
Ketosis tedavisinde hipertonik, %50’lik Dextroz solüsyonu kullanılabilir. Ancak yavaş infuzyon tarzında damar yoluyla vermek ve ikişer saat arayla 500’er ml.lik dozlarda, günde 3 kez tekrarlamak gerekir. Görüldüğü gibi, bu pek pratik bir metot değildir. Tedavide dexamethazone ile birlikte acil maddeleri olarak yukarıda sözü edilen şeker veya şekere dönüşebilen maddeler kullanmak yerinde olur. Yemlere canlı maya, vitamin + mineral katkıları katmak tedaviyi destekler.
