Hayvanlardan insanlara geçebilecek olan hastalıklara zoonoz adı verilir.
Zoonozlar listesinde yer alanlar: Bakteriler, Mantarlar, Virusler, Protozoalar, Helmintler.
Bazı Zoonozlar: Kuduz, Toxocara canis, Trichopytosis-Kellik-Ringworm, Echinococcosis (Echinococcus granulosus), Bordetella henselae, Tuberculosis, Brucellosis, Camplyobacter jejuni, Listeriosis, Lyme disease, Leptospirosis, Anthrax (Şarbon), Taenia saginata-cysticercus bovis, Salmonellosis, Psittacosis, Yersiniosis, Tularemi, Hantavirus, Leichmaniasis, Erlichiosis, Ruam, Toxoplasmosis.
3285 Sayılı Hayvan Sağlığı ve Zabıtası Kanununa Göre İhbarı Mecburi ZOONOZ Hastalıklar: Sığır Tüberkülozu, Sığır brusellozu, Sığırların süngerimsi beyin hastalığı (BSE), Anthrax, Kuduz, Koyun-Keçi Brusellozu, Ruam (Mankafa Hastalığı).
Bovine Spongiform Encephalopathy (BSE) (Deli İnek Hastalığı)’na Benzeyen Diğer Hastalıklar: Koyunlarda Scrapie, Geyiklerde Kronik Zayıflama Hastalığı, Minklerde TME (Transmissible enselopati), İnsanlarda Kuru ve GSS (Gertsmann-Straussler-Scheinken Sendromu), İnsan ve Maymunlarda CJD (Creutzfeldt-Jacob Disease), Kedilerde FSE (Feline Spongiform Encephalopathy).
Pet’lerin Sebep Olabileceği Bazı Hastalıklar: Kuduz, Kist hidatik (E. granulosus, E. multilocularis), Microsporum canis (dermatophytosis-mantar hastalığı), Leptospirosis, Leichmaniasis, Erlichiosis, Toxoplasmosis, Lyme Disease, Psittacosis (ornithosis-papağan humması), Campylobacteriosis, Larvamigrans visceralis (Toxocara canis, Toxocara mystax), Larvamigrans cutanea (Anchylostoma caninum), Giardiasis, Cryptospoidiosis, Salmonella enteritidis (Salmonellosis), Dermatitler (Pire ve diğer dış parazitler), Pasteurella multocida (Köpek ısırıkları ile bulaşma), Dirofilariosis.
KUDUZ
ETKEN: Virustur. Balık ve yılanlar gibi soğuk kanlı hayvanlar dışında, tüm sıcak kanlı hayvanlarda görülen, kesinlikle öldürücü bir hastalıktır,
KULUÇKA SÜRESI: Ortalama 3-8 haftadır. Isırık yerine göre daha kısa veya çok uzun olabilir.
BULAŞMA: ısırık, konjunctiva ve mukozalara temas, açık yaralara salyanın teması veya damlacık halinde yayılan salya (aerosol yol).
KÖPEKLERDE KLİNİK BULGULAR: Davranış değişiklikleri; saldırganlık, uyarılara hassasiyet, katı cisimleri ısırma, hayali cisimlere saldırma, ileri safhada; yürüme bozuklukları, çenede felç, salyayı tutamama, solunum durması ve ölüm.
Ölüm, genellikle ilk belirtilerden sonraki 1 gün ila 1 hafta arasında görülür.
Kuduzun Teşhisi (TANI): Klinik bulgulardan şüphelenilir. Ancak, kesin tanı ölüm sonrası beyinden yapılır.
Kuduzdan Koruma: 3 ayı dolduran kedi ve köpek yavruları aşılanır. Aşılama her yıl tekrarlanır. Aşının tercihen adele içi uygulanması önerilir.
Kedi veya Köpek Isırıldığında: Aşılı ise; hemen bir doz aşı uygulanır. 3 ay gözlem (karantina) altında tutulur. Aşısız ise; Sahibinin rızası ile ötenazi önerilebilir. Ancak, sahibi rıza göstermez ise, 6 ay karantinada tutulur. Bu sürenin bitimine 1 ay kala aşı uygulanır. Karantina sonunda belirti göstermeyen köpek ya da kedi karantinadan çıkarılarak sahibine teslim edilir.
Kist hidatik:
Erginleri köpekte yaşayan Echinococcus granulosus’un arakonakçılarından biri insandır. Başta karaciğer ve akciğer olmak üzere tüm organlarda kist hidatik meydana getirir. Echinococcus granulosus, bir çeşit tenyadır (Yassı kurt-Şerit). Ergin halkalarından dışkıya dağılan binlerce yumurta köpeğin pisliği ile sebzelere, ya da doğrudan insanlara bulaşabilir. Echinococcus multilocularis, yine aynı şekilde kedilerde bulunan bir tenyadır. İnsanlar arakonak durumundadır.
Hastalıktan Korunma: Kedi ve köpeklerin uygun antelmentikler ile belirli aralıklarla sağıtılması, sebzelerin çok iyi bir şekilde yıkandıktan sonra tüketilmesi, Konak-Arakonak ilişkisinin kırılması (Ot yiyen hayvanların köpek dışkısı ile bulaşık yerlerde otlamasının önlenmesi).
Mikrosporum canis (Dermatophytosis):
Kedi ve köpeklerden insanlara bulaşabilecek bir deri hastalığıdır. Uzun tüylü kediler bazen belirti göstermeden Microsporum canis taşıyıcısı olabilirler.
Kedi ve Köpeklerde Lezyonlar:
a.Kıllarda kırılma ve kepeklenme
b.Lokal tüy dökülmeleri
c.Süratle gelişen, 1-4 cm çapında yuvarlak ya da oval lezyonlar
d.Değişen şiddetle kaşıntı
e.Tırnak problemleri
f.Kulak iltihabı
g.Kızarıklıklar.
Kedi ve köpeklerde sistemik ve lokal tedaviler uygulanır. Koruyucu ve tedavi edici aşısı vardır.
Leptospirosis:
Leptospira canicola ve Leptospira icterhaemorrhagiae tarafından oluşturulan bir zoonozdur. İdrarla temas ile, kirli su ve gıda ile, ısırık yarasından, mukozalardan insanlara bulaşır.
Köpeklerde Klinik Bulgular: kusma, ishal/kanlı ishal, iştahsızlık, kilo kaybı, sarılık, idrar renginin koyulaşması (kan işeme), dehidrasyon, arka tarafın felci.
Teşhis (TANI): Hastalığın özgeçmişi ve klinik bulgular şüphe yaratır. Kesin teşhis laboratuarda ELlSA yöntemi ile olur.
Hayvanların Korunması: İlk olarak köpekler 3 hafta arayla 2-3 kez aşılanır. Daha sonra yıllık tekrarlar yapılır.
İnsanların Korunması: Köpek idrarı ile temastan kaçınılmalı, idrarla bulaşık yerler dezenfekte edilmeli, hasta hayvan ile temas edenler mutlaka eldiven giymelidir. Hasta hayvanın idrarı dışında kan ve enfekte dokularının da hastalık kaynağı olduğu unutulmamalıdır. Hastalığın ilaçlar ile tedavisi mümkündür.
Leichmaniasis:
Başlıca etkeni Leichmania donovani’dir. İnsan ve köpeklerde görülür. 5 yaşın üstündeki köpekler daha duyarlıdır. Kedilerde nadiren görülen bir hastalıktır. Leichmaniasis, deride ve iç organlarda görülen, iki şekilde oluşabilir. Giriş yerine bağlı oluştuğu iddia edilir. Hastalığın taşıyıcısı phlebotomus’tur (kan emici dişi kum sineği=tatarcık=yakarca). İnsanlara kala-azar ve şark-çıbanı olarak bilinen hastalıkları oluşturur.
Köpeklerdeki Klinik Belirtiler:
a.Deri lezyonları- kepeklenme-tüy dökülmesi
b.Ülserler, nodüller
c.Burunda erozyon ve kanamalar
d.Tırnak deformasyonları
e.Halsizlik
f.Gözlerde kızarıklık
g.Kaslarda atrofi
h.Mide-barsak problemleri
Kuluçka Dönemi: Birkaç ay ya da yıl sürebilir. Laboratuar testleri veya hızlı saha testleri ile tanı konulabilir. Tedavisi mümkündür. Ancak, tedaviye bir çok olay direnç gösterir.
Erlichiosis:
a.Köpeklerde görülür.
b.Etkeni Erlichia canis’tir
c.Kahverengi köpek keneleriyle bulaşır.
d.İnsanlara aynı vektörlerle bulaştırılabilir.
e.Hastalık daha çok ılıman iklimlerde yaygındır.
Köpeklerdeki Bulgular: Bulgular akut, kronik veya subklinik fazlarda değişiklik gösterir: a.Akut fazda; ateş, iştahsızlık, solunum güçlüğü, burun ve göz akıntısı
b.Kronik fazda; Kilo kaybı, iştahsızlık, anemi (kansızlık), bazı iç organlarda, karın altında ve gözde (retina) kanama.
c.Subklinik fazda ise klinik belirti görülmeyebilir.
– Hızlı saha testleri ile köpeklerde teşhisi mümkündür. Ayrıca, etkeni periferal Leucocyt frotisinde görmek teşhis için yeterlidir. Tedavisi vardır.
Lyme Disease:
Etkeni: Borrelia burgdorferi.
Kenelerle, hasta hayvanın kanı ve idrarıyla, diğer köpeklere ve insanlara bulaşır.
Klinik belirtiler: Romatizmaya çok benzeyen belirtiler gösterir. Eklem şişlikleri. Topallık, boyun ve baş bölgesi kaslarında ağrı, halsizlik, ateş, deride kızarıklıklar (erythemamigrans). Laboratuar bulguları spesifik değildir.
Teşhis: Saha testleri ile köpeklerde kolayca teşhis edilebilir.
Korunma: Köpekler için aşısı vardır. Kenelerle mücadele yapılmalıdır. İnsanlar kenelerden korunacak şekilde giyinmelidir. Tedavisi mümkündür.
Toxoplasmosis:
Etken: Toxoplasma gondii adı verilen bir protozoadır.
İnsanlara:
-İyi pişmemiş ya da çiğ etten
-Kedi dışkısından veya kedi dışkısı ile bulaşık topraktan
-Kan nakli ile bulaşabilir.
Enfekte hamile kadınlar çocuklarına hastalığı geçirir. İyi işlenmemiş gıdalar ve kediler ile temas risk faktörleri arasındadır.
Kedilerde: Genellikle klinik belirti görülmez. Kedi yavrularında iştahsızlık, lenf yumrularında şişlik, ateş, durgunluk gibi spesifik olmayan belirtiler görülebilir. Retinada problem gelişirse, koordinasyon bozuklukları, körlük gibi belirtiler ortaya çıkabilir. Kedilerde henüz aşısı yoktur.
İnsanlarda: Bazen belirti görülmeyebilir. Başlıca belirtileri, göz problemleri (retina yangısı), kas ağrıları, boğaz ağrısı, lenf bezlerinde şişlik, ateş, mental bozukluklar, titremeler, hidrosefali.
Korunma:
a.Kedi dışkısıyla temastan kaçınılmalı. Kedi kumları temizlenirken eldiven giyilmeli.
b.Çocuklar kedinin pislediği yerlerden uzak tutulmalı
c.İyi pişmemiş veya çiğ koyun ya da av hayvanı etleri yenmemelidir.
d.Eller mutlaka su ve sabunla iyice yıkanmalıdır. Bu işlem adet haline getirilmelidir. e.Dondurma, tuzlama, dumanlama gibi yöntemlerin etteki kistleri yok etmeyeceği bilinerek, etler iyice pişirilmelidir. (İç sıcaklığı 70°C olan pişirme işleminin en az 15-30 dakika sürmesi gerekir.)
f.Pastörize edilmiş süt ve süt ürünleri tüketilmelidir.
Larva migrans visceralis:
Toxacara canis ve toxacara mystax isimli köpek ve kedi barsak solucanlarının (askarit) insanlarda oluşturduğu hastalıktır.
Çoğunlukla çocuklarda gözlenir. İçinde larva bulunan askarit yumurtaları insanlar, koyunlar ve sığırlar tarafından alındığında ince barsaklarda larva serbest kalır. Barsak duvarını delerek karaciğer ve akciğer üzerinden büyük dolaşıma girerek çeşitli dokulara yerleşirler. Göz bozukluklarına, sinir sistemi problemlerine yol açması mümkündür.
Korunma:
a.Kedi ve köpeklerde uygun parazit mücadelesinin yapılması
b.Ellerin çok iyi şekilde yıkanması
Larva migrans cutanea:
Köpeklerde bulunan kancalı kurtlardan olan Ancylostoma caninum larvaları insanlarda deride Larvae migrans cutanea adı verilen kaşıntılı bir deri hastalığına yol açabilir. Deriyi delerek veya ağız yoluyla giren larvaların sebep olabileceği hastalık temizlik kurallarına riayet edilerek önlenebilir.
Koruma: Köpeklere uygun antiparaziter tedavi uygulanmalıdır.
Psittacosis (Ornithosis, papağan humması)
İnsanlara kuşlardan bulaşabilen ve zatürreye (pneumoni) sebep olan bir hastalıktır. Akciğerde yerleşen bir Clamydia türü, papağan, muhabbet kuşu, kanarya, deniz kuşları, güvercin ve tavuklardan solunum yolu ile veya ısırma ile bulaşabilir. Kuşlar ile teması olanlar, pet shoplarda çalışanlar, hayvanat bahçeleri ve çiftliklerde çalışanlar bu hastalığa maruz kalabilirler.
Kuşlardaki belirtiler: Kuşlarda spesifik belirtileri yoktur. Genel olarak hasta görünüm, iştah kaybı, ağırlık kaybı, sessizleşme, durgunluk, gözden sulu yeşilimsi akıntı, burun deliklerinden akıntı görülebilir. Kuş aniden ölebilir. Genç kuşlar yaşlılara göre daha duyarlı olurlar. Kuş yetiştiricilerinin kuşları çok daha küçük yaşta öldüklerinden psittakosis yetiştirici problemi haline gelebilir.
İnsanlarda ateş, iştah kaybı, sık soluma, öksürük gibi belirtiler görülür. İnsanda tedavi mümkündür. Kuşlarda tedavisi vardır. Ancak 45 gün kadar süren uygun tedavi gereklidir.
Korunma:
Kuşların tüylerinden ve kafes tozlarından sakınmak gerekir. Hasta olduğundan şüphelenilen hayvanlar barındırılmamalıdır.
Dirofilariasis:
Dirofilaria immitis köpeklerde kalp kurdu olarak bilinen bir parazittir. İnsanlara enfekte sineklerle bulaşır. Akciğerlerde neoplasmlar ve solunum yetmezliği gibi problemlere sebep olurlar.
Kirli sularla, gıda hijyenine dikkat edilmemesi ile bulaşan ve barsak enfeksiyonuna neden olan hastalıklar:
Cryptosporidiosis
Giardiosis
Camphylobacteriosis
Salmonellosis
