Veteriner hekimlerin hayvan sağlığı ile ilgilenmeleri aslında insan sağlığı ile ilgili koruyucu hekimlik hizmetlerinde rol almış oldukları anlamına gelir.
Konuyu anlatabilmek için birkaç örnek verelim; örneğin bir veteriner hekimin kedi ya da köpeklere kuduz aşısı yapması “insan sağlığı” için başlı başına bir koruyucu hekimlik hizmetidir. Yine parazit (şerit, tenya) mücadelesi yapması da öyle.
Bir veteriner hekimin mezbahada et ve sakatatları muayene etmesi de aslında insan sağlığını korumak içindir.
Herkesin aşina olduğu iki konuyla başladım. Ama hayvanlarda insanlara bulaşabilecek olan hastalıkların listesi, ne yazık ki, çok uzun.
Örneğin; çokça bilinen birkaç hastalık daha sayalım; brusellosis (bruselloz), tüberküloz, leptospiroz, listeriosis, salmonellosis, şarbon (anthrax), Coxiellosis (Q Humması).
Bu liste uzar gider.
Başka bir örnek daha verelim.
Koyun-keçi ve sığırlarda yavru atmaya sebep olan hastalıklar aynı zamanda insanlara bulaşabilecek olan yani “zoonotik” hastalıklardır. Yukarıda saydığımız brusellosis (bruselloz), leptospiroz, Campylobacteriosis, Chlamydiosis (Chlamidophila abortus enfeksiyonu), Coxiellosis (Q humması=Q Fever) gibi yavru atmaya (düşüğe) yol açan ve insanlara bulaşma potansiyeli olan hastalıklardır. Eğer bir veteriner hekim bu hastalıklara karşı aşı yapıyorsa ya da tedavisiyle uğraşıyorsa “insan sağlığını önleme” konusunda da gayret sarfetmiş oluyor.
Görüldüğü gibi zoonotik hastalıklar listesinden sadece birkaç hastalık ile ilgili örnekler vererek veteriner hekimlerin mesleklerini icra ederken hayvan sağlığı ile birlikte halk sağlığına da hizmet ettiklerini anlatmış oldum. İşte bu bilinçle dünyada “One Health” tek sağlık kavramı ortaya çıkmış, halk sağlığı için veteriner hekimlerle insan hekimlerinin birlikte çalışacakları alanlar belirlenmiştir.
Veteriner hekimlerin aşı ve tedavi yapmak dışında da halk sağlığına yaptıkları önemli katkılar vardır. Birini yukarıda söylemiştim. Mezbahadaki kontroller. Halkın etten ya da sakatattan bulaşabilecek hastalıklardan korunması tamamen mezbahalarda yapılan veteriner hekim kontrolleri ile mümkündür. O yüzden mezbaha dışında yapılan kesimlerin halk sağlığı açısından büyük sorunlar doğuracağı bilinmelidir. Mezbaha dışında kesilen hayvanların etleri ve sakatatları tüketildiği zaman sorunlar çıkmaktadır.
Bunun en büyük örneği zaman zaman gazetelerde gördüğümüz şarbon (anthrax) haberleridir.
Tek sağlık her ülkede olduğu gibi, ülkemizde de Tarım Bakanlığı ile Sağlık Bakanlığının işbirliği halinde çalışmasını gerektirir. Karşılıklı raporlaşmaya “tek sağlık” yönünden önem verilmelidir.
Veteriner hekimlerin yaptığı suni tohumlama uygulamaları da hayvan sağlığı kadar halk sağlığı yönünden yapılan önemli bir hizmettir.
Yukarıda saydığımız yavru atma hastalıkları doğal aşım (boğa atlatma) ile bulaşan hastalıkla olup, suni tohumlama bunları önlemenin başlıca yollarından biridir.
Bu hastalıkların zoonoz (zoonotik hastalık, insanlara bulaşma riski olan hastalık) olduğunu bildiğimize göre, boğa atlatma yerine suni tohumlama yapılmasını tercih edersek “halk sağlığına” da hizmet etmiş oluruz.
Suni tohumlama bizim ülkemiz için ABD’den ve Avrupa ülkelerinden daha fazla önem taşır. Çünkü o ülkelerde ırk ıslahı için kullanılan bu yöntem ülkemizde ırk ıslahı amacının yanısıra zoonotik hastalıkların yayılmasını önleme yönünde önemli bir araçtır.
Özet;
Tek sağlık kavramının ülke çapında yarar sağlaması için; sağlık ve tarım bakanlıklarının karşılıklı raporlaşması, birlikte çalışmaları, suni tohumlamanın yaygınlaştırılması, mezbaha dışı kesimlerin önlenmesi, aşılamaların ihmal edilmeden yapılması şarttır. Böylece halk sağlığı korunmuş olacaktır. Koruma tedaviden daha kolay, daha ucuz ve sonuç olarak daha garantilidir.
