Sütçü İneklerde Potasyum’un Etkisi

Potasyum vücutta bulunması gereken dört büyük (major) elementin biridir. Kalsiyum,
magnezyum, fosfor ve potasyumsuz bir vücut olamaz.
Potasyum vücuttaki fonksiyonların normal seyretmesi için gerekli bir mineraldir.
Çoğunlukla kaslarda, karaciğerde ve deride bulunur. Karbonhidrat ve protein
metabolizmasında rol oynar. Vücuttaki asit-baz dengesini, su dengesini kurar. Kalp atımını
ayarlar. Çizgili ve düz kasların kasılmasında görevlidir. Önemli enzimleri aktive eder.
Potasyum yemlerle vücuda alınır ve idrarla, dışkıyla vücuttan atılır.
Sütçü ineklerdeki durum:
Sütçü ineklerde potasyum (K=Kalium) metabolizması bazı yönlerden kalsiyum
metabolizmasına benzer. Potasyum eksikliğine “hipokalemi” adı verilir.
Doğum öncesi potasyum fazlalığı söz konusu olur. Doğum sonrası ise potasyum
eksikliği sorun haline gelebilir.
Kalsiyumun doğum sonrası eksikliği yani hipokalsemi genellikle çok doğumlu
ineklerde görülse de, potasyum eksikliği ilk doğumunu yapan düvelerde ve birkaç doğum
yapan ineklerde görülebilmektedir.
Potasyum eksikliği yeni doğum yapmış düve ve ineklerde kas zayıflığı, iştahsızlık, yatıp
kalkamama ve yatalak hastalığı şeklinde görülür. Hipokalemi yani potasyum eksikliği
çoğunlukla işkembe (Rumen) alkalozu, abomasum deplasmanı (şirdenin yer değiştirmesi)
ketosis, rahim iltihabı (metritis), sonun atılamaması ile ilişkilidir. Böyle inek veya düveler
ayrıca düşük verimli olup, metabolik ve enfeksiyöz hastalıklara da yatkın olurlar.
Isı stresi altındaki ineklerde potasyum eksikliği sıklıkla ortaya çıkar. Isı stresindeki
hayvanların tükürük ve bir miktar da terleme ile yitirdikleri potasyum yerine konulamazsa
vahim durumlar söz konusu olabilir. Potasyum eksikliği sonucu yatıp kalkamayan, karaciğer
yağlanması ve kas hasarı yüzünden hasta olan ineklerin sonu ölüme kadar varabilir.
Yatıp kalkamayan düvelerde kalsiyum eksikliğinden daha fazla potasyum eksikliği akla
gelmelidir.
Kalsiyum ile tedavi edilmiş, ancak başarı elde edilememiş durumlarda da potasyum
eksikliği olabileceği akılda tutulmalıdır. Yatıp kalkamama durumlarında ineğin zorlanması kas
ve iskelet sisteminde incinmelere yol açabileceğinden, bu yöndeki müdahaleler
geciktirilmeden yapılmalıdır.
Normal kan potasyum seviyesi 3,6 – (3,9)-5,8 mEq/L (Birim) dir. 3,9 veya 3,6 birimin
altındaki değerler potasyum eksikliği, 2,2 birimin altındaki değerler ise şiddetli potasyum
eksikliği (hipokalemi) olarak adlandırılır.
Lohusa ineklerin erken laktasyon döneminde karşılaşabilecekleri yukarıda sayılan
metabolik bozukluk ve hastalıklar potasyum eksikliğine işaret edebilir.
Ayrıca; ketosis tedavisi görmüş ineklerde de, tedavide kullanılan kortizonlu, propilen
glikol içerikli ilaçlar yüzünden, daha sonra hipokalemi ortaya çıkabilir.
Sık sık ketosis görülen, ketosisli vakaların tekrarladığı sütçü işletmeler konuya bu
yönden de bakmalıdır.
Tüm bunlara bakarak doğum sonrası sonun atılamaması, yatıp kalkamama, yatalak
inek hastalığı, abomasum deplasmanı, ketosis, metritis, iştahsızlık gibi hastalıkların çok
görüldüğü, tekrarlandığı işletmeler problemlerini hipokalemi yönünden de gözden geçirseler
iyi olur.
En doğrusu doğumu takip eden en kısa sürede potasyum içeren bir destek
maddesinin ineklere içirilerek önlem alınmasıdır.
Ketosis tedavisi görmüş ineklere, tedaviyi takiben veya tedavi esnasında potasyum
desteği vermek faydalıdır. Uzun süren iştahsızlıkların ardından da hipokalemi
şekillenebileceği bilinmeli ve destek verilmesi ihmal edilmemelidir.
Doğum sonrası potasyum eksikliği söz konusu olabileceği gibi, doğum öncesi de
potasyum fazlalığı gündeme gelebilir. Bunun başlıca zararı doğumdan hemen sonra şiddetli
bir meme ödemi oluşmasıdır. Ayrıca; vücudun denge kurmaya çalışması ile doğumu takiben
potasyum azlığına yatkınlık oluşacaktır.
Vücutta sodyum potasyum katyonlarının toplamı ile klor ve sülfür anyonlarının
toplamının farkına anyon-katyon dengesi adını veriyoruz. Doğumdan önceki günlerde yonca
ve silaj ağırlıklı yemlerle beslemenin fazla potasyum alımına sebep olduğu bilinmektedir.
Topraktaki potasyum, potasyumlu gübreler dolayısıyla, ineğin yediği kaba yemin
potasyum içeriği yükselirse hiperkalemi yani potasyum seviyesinin yüksekliği ortaya çıkabilir.
Potasyumun doğum öncesi günlerde yüksek olması Mg metabolizmasını da ters
yönde etkiler.
Doğum sonrası potasyum eksikliğini önlemenin başlıca yolu doğum öncesinde
potasyumu yüksek kaba yemlerden kaçınmaktır. Diğer bir yol ise; lohusa ineklere, ısı stresi
altındaki hayvanlara hemen potasyum içeren desteklerin verilmesidir.
K (potasyum) eksikliğini önlemek suretiyle ineğin hastalıklarını önlemiş olur, verimini
ise garanti altına alırız.
Hatta; bu yardım sayesinde ineğin hayatını da kurtarırız. “Tuhaf” süt humması
vakalarının gerçek önlemini ve gerçek tedavisini de potasyum sayesinde yapabiliriz.