Sığırlar normal miktarda nitratı sindiren ve proteine çevirebilen hayvanlardır. Geviş getirenlerin işkembesinde bulunan bakteriler nitratı nitrite, sonra amonyağa, amino asitlere ve proteine dönüştürürler.
Ancak çeşitli sebeplerden fazla miktarda nitrat alınması zehirlenmeye sebep olur. Nitrat zehirlenmesi “oksijensizlik” demektir.
Geviş getiren hayvanların kaba yemlerinde biriken nitrat, sular ile alınan nitrat veya kaza ile gübre (nitratlı gübre) yemeleri aşırı miktara ve zehirlenmeye sebep olur.
Bildiğimiz birçok bitki, özellikle ot olarak kullandığımız bitkiler, sudan otu-sorgum hibritleri, süpürge otu, yeşil çavdar, yeşil arpa, yeşil yulaf, yeşil buğday nitrat içerir. Ama, otların büyümesi esnasında strese girmeleri bünyelerindeki nitrat birikimini arttırır.
Aşırı kurak, aşırı bulutlu hava, aşırı sıcak hava koşulları fotosentezi bozar. Bitkilerin nitrat seviyesinin yükselmesine yol açar.
Hayvanların sularına nitrat karışması, çiftliğin suyunun nitratlı olması, bitkilerin yetişmesi esnasında aşırı miktarda nitrat gübresi kullanılması zehirlenmeye yol açabilir.
Kanda oksijeni dokulara taşıyan hemoglobindir. Nitrat zehirlenmelerinde hemoglobin methemoglobine dönüşür ve dokulara oksijen taşıma kapasitesini yitirir. Böylece “oksijensizlik” meydana gelir.
Mukozalar morarır. Hayvan sık sık solur. Nabız sayısı artar. Sık işeme göze çarpar. Akut vakalarda hayvan 8 saat içinde ölür. Daha şiddetli zehirlenmelerde hayvan belirti göstermeksizin ölü bulunur.
Belirti gösterenlerde yukarıda sayılanlara ek olarak titreme, vücut ısısının normalin altına düşmesi, gebelerde yavru atma, yatıp kalkamama gözlenir.
Kronik vakalarda nitrat fazlalığı hormon dengesizliğine, dolayısıyla döl tutma problemlerine yol açar. Gebe kalanlar 100 üncü gün civarında yumurtanın rahime tutunması süreci bozulduğundan düşük yaparlar.
Belirtiler birçok hastalıkla karışabileceğinden sadece belirtilere bakarak teşhis konulamaz. Ancak; şüphelenilerek laboratuvara serum, plazma, idrar veya göz sıvısı gönderilir. Kesin teşhis laboratuvarda konulur.
Durum tedaviye zaman tanırsa tedavisi mümkündür.
Damar içi %1’lik metilen mavisi solüsyonu fizyolojik serum ile birlikte verilebilir.
Yeşil, taze otların o şekilde verilmelerinden kaçınmak bir çeşit koruyucu hekimliktir.
Çiftlik kurulumunda su analizi yaptırılması en önemli konudur.
Suya karışan, özellikle su kaynaklarını kirleten aşırı nitratlı gübreler sorun yaratabilir.
Nitrat zehirlenmeleri sebebi tam olarak açıklanamayan ani ölümlerde akla gelmelidir.
Hipokalsemi, hipomagnezemi ve akut işkembe asidozu ile karıştırılabilen nitrat zehirlenmeleri aklımızın bir kenarında bulunmalıdır.
