Klostridiumlar geniş bir mikroorganizma ailesidir. Klostridium perfringens ise bu aileden çok tehlikeli bir bakteridir. Gram pozitif ve anaerobik bir bakteri olan Clositridium perfringens bütün çiftlik hayvanlarında, insanlarda ve ev hayvanlarında (pet) şiddetli hastalıklara yol açar.
Yukarda bahsettiğm gibi anaerobiktir yani havasız ( oksijensiz) ortamları sever. Hızla çoğalır ve toksin salgılar. Clostridium perfringens’in 5 toksin tipi vardır. A,B,C,D ve E. Ayrıca 4 ana (majör) toksini vardır. Alfa, Beta, Epsilon ve İota. Toksinlerin ise 16 ayrı kombinasyonu söz konusudur. Clostridium perfringens ayrıca ölümcül (lethal) bir toksin üretir. Perfringolysin O (PFO, Thetatoxin) öldürücü darbeyi vuran toksin olarak bilinir. Kısacası Clostridium perfringens öldürücü, tehlikeli ve yaygın olarak görülen bir mikroorganizmadır.
Clostridium perfringens hayvan sahipleri tarafından, özellikle küçükbaş geviş getirenlerle ilgilenenler tarafından, gayet iyi bilinir. Yetiştiriciler arasında ‘çelerme’ adı verilen tıbbi adı enteretoksemi olan hastalığın etkenidir.
Ani gelişen enterotoksemi’de hastalık tedaviye zaman bırakmaz. O yüzden tedavi şansı olamadan kuzu, oğlak, keçi ve koyunlar aniden ölürler. Tedavisi olmadığı için tek çare aşılamadır ve sürü sahipleri ‘çelerme’ aşısını yaptırmaya alışkındırlar. Ancak Clostridium perfringens’in sadece küçükbaş geviş getirenlerde değil sığırlarda da hastalıklara yol açığı bilinmektedir.
Clostridium perfringens’in çoğunlukla gastrointestinal sistemde (mide -barsak sisteminde) hastalığa yol açtığı düşünülmektedir. Halbuki sığırlarda meydana gelen birçok hastalıkta karşımıza Clostridium perfringens çıkabilir. Örneğin; meme yangısına (mastitis) yol açabilir. Meme yangılarında diğer mikroorganizmalara eşlik edebilir. Staphylococcus aureus, E.coli ile birlikte gangrenli mastitisi oluşturabilir.
Cl. perfringens buzağıların, danaların ve ineklerin ani ölümlerinden sorumlu olabilir. Titreme, ıkınma,sinirsel belirtilerin ve kanlı ishal gibi birçok belirtinin arkasında Cl. perfringens ile ilgili bir hastalığın olma ihtimali vardır.
C. perfringens tarafından oluşturulan ya da oluşumuna C. perfrinens’in katıldığı hastalıkları listeleyelim:
Buzağıların nekrotik enteritisi, Sığırların kanlı bağırsak hastalığı (HBS, JHS), buzağılarda menenjit, abomasumun şişmesi, (buzağılarda karın şişkinliği), mide yangısı (abomasitis), enterotoksemi ve ani ölümler.
Bu hastalıklarda Cl. perfringens birinci etken ya da diğer etkenlerin yanında işbirlikçi olarak da yer alır. Örneğin Kanlı Bağırsak Hastalığında küf toksinleri ile birlikte hastalık yapar.
Buzağılarda işkembe oluşana kadar sadece tek mide vardır. Yani Şirden adı verilen Abomasum. Cl. perfringens gaz üreten bir bakteri olduğu için abomasumda çoğalıp gaz üreterek karın şişkinliğine ve abomasitise yol açar. Hatta bazı bilim insanları bu duruma ‘Klostridium Şişkinliği’ bile demektedirler. Bu arada Cl. perfringens E.coli ile birlikte midede gaz birikimine yol açarak karın içindeki damarlara basınç yapmak suretiyle dolaşım şokuna ve buzağının ölümüne sebep olur.
Besi danalarının ani ölümlerinde akla ilk gelen Cl. perfringens’tir.
Diş gıcırdatma, sancı, titreme, ıkınma, kanlı ishal, gaz oluşumu, sinirsel hareketler gibi belirtiler görüldüğünde bu tehlikeli bakteri akla gelmelidir.
Kesin teşhis her zaman laboratuvar tahlilleri ile olur.
Yukarda adı geçen hastalıkların tedavisi mümkündür. Tedavide antibiyotikler ve yangı giderici ilaçlar kullanılır. Metronidazolün anaerobik mikroorganizmalara karşı olan etkisinden yararlanılabilir. Fakat hastalıkların hızla ilerlemesi tedavi şansını kısıtlayacaktır. Gerekli görülür ise antiserumlardan yararlanmak lazımdır. İlaçların etki süresini beklemekten ise antiserum ile müdahale etmek daha etkili olabilir.
Destekler de verilebilir. Ancak tedavi her zaman başarılı olmaz. O sebeple aşılama yapılması en doğru yoldur. Clostridiumlar için kullanılan aşıların sadece koyun ve keçilerde değil sığırlarda da sistemli olarak uygulanması şarttır.
Teşhis edilen veya edilemeyen birçok hastalığın bu mikroorganizma yüzünden ortaya çıkması muhtemeldir. Koyun-Keçi sürü sahipleri gibi sığırcılık ile uğraşanların da sistemli olarak Clostridium perfringens aşısı yaptırmaları, aşıyı programlarına almaları, besicilerin ‘besi başlatma programlarında’ bu aşıların da yer alması özelikle önerilir.
