Kuzu ve oğlaklarda ishal ile seyreden birçok hastalık vardır. En başta E.coli’yi sayabiliriz. Diğerleri; Klostridyum perfringens, Kripto, Koksidiosis, Salmonellosis, Rotavirus, Koronavirus enfeksiyonları, Giardiasis olarak sıralanabilir. Ayrıca etkeni virüs olan Mavi Dil ve koyun keçi vebası hastalıklarının da belirtileri arasında ishal vardır.
Gıdaya bağlı ishaller de söz konusudur. Kötü kalitedeki yemler, ani yem değişiklikleri, zehirli otlar, kirli sular da ishale yol açan etmenlerdir.
İç parazitler de ishal sebebidir. Özellikle yeni doğmuş olanlara anneden rahim ve süt yoluyla geçen nematodlar (yuvarlak kurtlar) ishale yol açabilirler.
İshalin sebepleri değişiktir ve görüldüğü gibi çoktur. Kesin teşhis için bazen laboratuvar tahlilleri gerekir.
Klinik belirtilerden yola çıkılarak, diğer belirtiler de göz önüne alınarak, dışkının rengine dikkat edilerek teşhis konulabilir. Fakat tam ve doğru teşhis için dışkı muayenesi, ölenlerde otopsi ve laboratuvar testleri yapılması gerekebilir. Çünkü etkenler farklıdır. Bazen bir hastalık için tahminen yapılan ishal tedavisi, tesadüfen bile, iyi sonuç vermeyebilir.
Bu arada su, vitamin ve elektrolit kaybı ile küçücük bir yavruyu kaybedebiliriz. Etkene karşı ne kullanılırsa kullanılsın, ishal tedavilerinde mutlaka sıvı tedavisi yapılması gerekir. Ağızdan su ve elektrolit takviyeleri ile asidozu düzeltme yönünde kullanılan ilaçların verilmesi hayvanların kaybını önlemek için şarttır.
İshalin sebebine göre tedavi şemaları vardır. Tedaviler su ile desteklenmelidir. Ağızdan ve hatta damardan sıvı tedavisi ihmal edilmemelidir. Ölüm sebebinin asidoz ve aşırı su kaybı olduğu unutulmamalıdır.
Bazı vakalarda doğrudan etkene yönelik bir tedavi mümkün değildir.
Örneğin; Rotavirus, koronavirus ishallerinde hayvanın yaşamasını temin etmek ve virüslerle mücadelesini sağlamak sıvı elektrolit tedavisi ile mümkün olur. Ayrıca viral etkenler çoğunlukla yanlarına E.coli, Eimeria (Koksidiosis), ve Kripto gibi etkenleri de alıp, o şekilde vücuda saldırabilirler.
İshaller bazen tedavi edilebilir. Bazen de ölümle sonuçlanır. Tedavi edilse bile ishal geçiren kuzu ya da oğlak ‘’kavruk’’ kalır. En doğrusu önlem almaktır.
Önlemler:
En başta gelen önlem ‘’Kuru ve Temiz’’ kuralıdır. Aşıların annelere doğum öncesi rapelli (tekrarlı) olarak yapılması şarttır. Doğum sonrası derhâl antiserum kullanılması en akılcı önlemdir. İshal olanlara çift doz yapılırsa tedavi de yapılmış olur.
Kalabalık, sıkışık barınaklardan kaçınmak sürü yönetiminin başlıca kuralıdır. Hastaları derhal sağlıklılardan ayırmak zaten tıbbın en önemli emridir. Bu konu ihmale gelmez.
Biberonların, kovaların, ellerin temizliğine özen gösterilmeli, dışkı ile bulaşık olmamaları sağlanmalıdır.
Son olarak, anne adaylarına doğumdan önce antiparaziter ilaç (antelmentik) verilmesini de unutmayalım.
