Bu soru zaman zaman bana çokça sorulur.
Bazı bölgelerimizde patatesin para etmediği, “tarlada kaldığı” dönemlerde üreticiler patateslerini hayvanlara yedirerek değerlendirmek istiyorlar. Bu soru öyle dönemlerde karşımıza çıkıyor.
Sorunun yanıtı; evet. İneklere patates yedirebiliriz. Ancak; durumu her yönden gözden geçirmek, ayrıntıları bilmek, faydaları ve ortaya çıkabilecek sorunları bilerek hareket etmek yerinde olacaktır.
İneklere, benim görüşüme göre, günde 10 kg patates verilebilir. Daha fazla da vermek mümkündür. Fakat bazı riskler olduğunu da bilelim. Patates verilirken dikkat edilmesi gereken en önemli nokta yeşillenmiş ve filizlenmiş patateslerin kesinlikle verilmemesidir. Özellikle küçük yumrularda daha sık karşılaşılan yeşillenme ve filizlenme durumunda “solanin” adı verilen bir glikoalkaloid ortaya çıkar. Toksik (zehirleyici) etki gösteren solanin sindirim bozukluğuna, karın ağrısına, yemden yararlanmanın düşmesine ve hatta aşırı miktarlarda olduğu zaman yavru atmaya yol açabilir.
Patates (solanum tuberosum) aslında bir insan gıdasıdır. Bazı hallerde hayvanlara da verilir. Patates önemli bir enerji kaynağıdır. Nişasta bakımından zengindir. Kuru maddesi %20-25 civarındadır. Yani %75-80 oranında su içerir. 4.5 kg patates nişasta (enerji) bakımından 1 kg tane yeme (mısır veya arpa) eşittir. Patatesin nişastası “bypass nişasta” niteliğinde olup, işkembeden sindirilmeden geçen kısmı bağırsaklarda fermente olarak “cıvık” dışkıya, bazen de ishale yol açabilir.
Sahada sıklıkla rastlanan bir sorun da patatesin yemek borusunu tıkamasıdır. Akla gelmeyecek bir tehlike ortaya çıkabilir. Aşırı işkembe şişmesi sonucunda asfeksi sebebiyle hayvanın kaybına bile yol açabilir.
Yüksek enerji içeriğine karşın patatesin protein, mineral, vitamin ve özellikle de lif miktarı azdır. Lifli bir yapısı yoktur. Bu sebeple patates verilen ineklerin rasyonları kaliteli kuru ot ve yağlı tohum küspeleri ile dengelenmelidir.
İneklere patates yedirilen çiftliklerde çevrede ve sütte patates kokusu fazladır. Sütte bu koku rahatsız edici olabilir.
Diğer yandan patates yedirilen ineklerin sütünden yapılan peynir ve tereyağının dayanıksız, kalitesiz olduğu da bilinmektedir.
Patatesin enerji kaynağı olarak değerlendirilmesinin yanısıra, yukarıda saydığımız sakıncalarda göz önüne alınarak ineklere günde 10 kg’dan daha fazla verilmesi önerilmez. Verilebilir. Ama riskleri de göz önünde bulundurmak gerekir.
Patates verilecekse ineklere günde 1 kg’dan başlayarak ve alıştıra, alıştıra arttırarak verilmelidir.
Patatesi besi danalarına vererek de değerlendirmek mümkündür. Tabii, yine alıştırarak vermek koşuluyla.
Besi danalarında günlük 10 kg miktarının üzerine çıkılabilir. Fakat bir yağlanma ihtimali olacağı da akılda tutulmalıdır.
Tarlada kalan patates hayvan yemi olarak yukarıdaki koşullarda değerlendirilebilir.
