İneklerde ve besi danalarda yeme-içme bozuklukları, ne yazık ki, hayvancılık işletmelerinde sıklıkla karşılaşılan durumlardır.
Yeme içme bozuklukları arasında akla ilk gelenler duvar yalama, toprak yeme, tahta kemirme, idrar içme, idrar yalama gibi problemlerdir. Böyle yiyecek olmayan maddelerin yenmesine pika (pica) adını veriyoruz.
Pika aslında tek başına bir hastalık değil, belirtidir. Bu durumun arkasında “asıl sebepler” vardır.
Önemli ve yaygın bir sorun idrar içme veya idrar yalamadır. İdrar içmenin kesin ve net bir sebebi yoktur. Birçok faktör etkenler arasında sayılabilir.
İdrar içme (ürofaji) öncelikle eksiklik göstergesidir. Özellikle boyundan bağlı, yani hareketi kısıtlanmış besi danalarında egzersiz eksikliği sıkıntı verici, stres yaratıcı bir durumdur.
Makrominerallerin (kalsiyum, fosfor, magnezyum) noksanlığı, mikrominerallerin (izminerallerin), özellikle bakır ve kobaltın eksikliği ürofajiye yol açabilir.
Tuz (sodyum klorür) eksikliği başlıca ürofaji sebebidir.
İdrar içen dana veya inekler bir şekilde bize işaret verirler. Bu işaretlerin en belirgin olanı “asidoz” yönündedir.
Eğer inek ya da danada asidoz varsa hayvan alkali birşeye ihtiyaç duyar. İdrar pH olarak alkalidir. İdrarda pH ortalama 8.10 dur.
Alınan besin maddelerine göre pH 7.27 – 8.71 arasında değişir. Asidoz olan hayvan idrar içerek “kendi kendini tedavi” etmeye çalışır.
İdrar içme gibi bir anormal davranış kaba yem eksikliğinde de ortaya çıkar.
Asidozun diğer belirtileri, yani işkembe hareketlerinin azalması, iştahsızlık, dışkıda sindirilmemiş yem parçacıklarının olması, yemden yararlanmanın azalması, zayıflama, ağızdan aşırı salya akması, ineklerde süt ve süt yağı azalması, dışkıda köpük ve sıyrıntılar görülmesi takip edildiğinde idrar içmenin asidoz ile ilgili olduğu kesinleşir.
İdrar içmenin önlenmesi gerekir. Bu anormal davranış bazı hastalıkların bulaşmasına, sürü içerisinde yayılmasına yol açabilir.
İlk akla gelen hastalık leptospirosis’tir. Ayrıca BVD, Salmonellosis, tüberküloz gibi hastalıklar da idrar içme ile bulaşabilir.
İdrar içmenin ortaya çıkmaması için; yeme tuz ve sodyum bikarbonat (yemek sodası) katmak, kaba yemin yeterli ve kaliteli olmasını sağlamak şarttır.
Yemin kaba/kesif kısımlarının dengeli olması, hayvanların önüne yalama taşları, yalama blokları konulması, yemlere mineral ve izminerallerin katılması diğer koruyucu hekimlik önlemleridir.
