Ne yazık ki; bazen işletmedeki ergin inekleri de kaybederiz. Bu kayıplara ani ölümler dışında zorunlu olarak mezbahaya gönderilen inekleri de katmak gerekir.
Ani ölümler klostridyum enfeksiyonları sebebiyle, özellikle klostridyum botulinum’un sebep olduğu botulism’den dolayı olabilir. Bazen Histophilus somni enfeksiyonları da ani ölüm sebebidir. Ancak; ineklerin ölmesinden çok daha fazla “sürüden zorunlu çıkarma” durumu söz konusudur.
İneklerin ölümü veya sürüden zorunlu çıkarma sebepleri ülkeler, bölgeler hatta çiftlikler arasında farklılıklar gösterir. Örneğin; ülkemizde şap hastalığının ardından gelen sorunlar, yabancı cisim batması (RPT) veya tüberküloz, bruselloz gibi sürü hastalıkları ineklerin mezbahalık olmasında önemli rol oynarlar. Listeriosis vakaları da arada sırada sorun olarak karşımıza çıkmaktadır.
Yaşlanma da kesime gitme sebebidir. Tabii , inek yaşlanabilirse. İnekler çeşitli sebeplerden yaşlanmaya vakit bulamadan elden çıkmış oluyorlar.
Güç doğum ve takip eden sorunlar da mezbahaya gönderilme sebebi olabilir.
Tüm dünyada, ineklerin mezbahaya gönderilme sebeplerinde üç konu öne çıkmaktadır. Döl tutma problemleri, memeler ve ayak-bacak ile ilgili sorunlar.
Burada söz konusu olan “zorunlu kesime gönderme” olduğu için düşük süt verimi ile ilgili kesimler listemizin dışındadır.
Gerçek sebepler ve bunların dağılımı doğru kayıt tutulursa bilinir. Mutlaka mezbahaya gönderme sebepleri not edilmelidir ki; sonra bunlardan ders alınarak eksikler, ihmaller giderilebilsin.
Not alınmazsa işletmenin önem vererek düzeltmesi gereken konular belirlenemez.
Bazı sebepler doğum sonrası ortaya çıkan hastalıklarla ilgilidir. Böyle durumlarda asıl bakılması gereken nokta ise kuru dönem bakım ve beslemesidir.
Meme yangıları (mastitis) ve memeler ile ilgili sorunlar, örneğin; meme başının yırtılması mezbahaya gönderilme ile sonuçlanabilir.
Sürü sahibi veya yöneticisi sürünün yıllık yenileme oranı ve sürüden yıllık olarak çıkarılan hayvan sayısı ile sebepleri hakkında bilgi sahibi olmalıdır.
ABD’de bu konu Tarım Bakanlığı tarafından da izlenmektedir.
USDA-APHIS-NAHMS (ABD Tarım Bakanlığı, Hayvan ve Bitki Sağlığı Kontrol Servisi, Ulusal Hayvan Sağlığı İzleme Sistemi) bu yönde çalışmalar yapmakta, eksikleri gözleyerek düzeltici faaliyetler geliştirmektedir.
İnek ölümleri veya mezbahaya gönderme sebeplerinin arkasında her zaman biyogüvenlik, sürü yönetimi, hayvan konforu konularında eksiklikler, ihmaller vardır. Hatta konu barınak yapımına kadar uzanmaktadır. Sonuçta genetik ve ıslah yönündeki çalışmaların eksikliği, buna bağlı olarak ayak, bacak, meme yapısındaki bozukluklar, digital dermatitis, BVD, IBR gibi viral enfeksiyonlar, yaralanmalar ergin ineklerin kaybı ile sonuçlanmaktadır.
Daha geriye gidersek buzağı bakım ve beslemesinde yapılan hataların ineklerin ömrünü kısalttığını da görürüz.
Diğer yandan besleme hatalarının ayak hastalıklarına, sütte yüksek somatik hücrenin döl verimine yaptığı negatif etkileri gözden geçirmemiz gerekir.
Subklinik mastitise (gizli meme yangısı) sebep olan Staphylococcus aureus etkeni başka ineklere bulaşacağından özellikle ABD’de “zorunlu kesime gönderme” sebebidir.
Ayrıca istenmeyen mizaç, aşırı ürkek veya saldırgan mizaçlı inekler, tekme atan inekler sürüden çıkarılabilir ve kesime gönderilebilir.
Ayrıca; kayıtlar incelendiğinde sürekli olarak sürünün ortalama Sütte Kalma Süresini (DIM) yükselten ve 175 günün üzerine çıkaran ineklerin kesime gönderilmesi gerekir.
Boğa sperması seçiminin olumlu ve olumsuz etkilerinin olacağını bilmek şarttır. Örneğin; ayak-bacak ve meme puanı yüksek olan boğa spermalarının seçilmesi bu yönde koruyucu hekimliktir. Düve ve ineklere mıknatıs yutturulması RPT (Retikulo Peritonitis Traumatica = Yabancı cisim batması) olaylarını önleyecektir. Aşılamaların düzenli olarak takibi de başlıca koruyucu hekimlik uygulamalarıdır.
İneklerin ölmesi veya zorunlu olarak kesime gönderilmesi sürü yönetimi ilkelerinin eksiksiz olarak devreye sokulması ile önlenir. Kuru ve temiz sistemi, iyi kayıt, iyi gözlem, doğru besleme, sistemli aşılama, eğitim, hayvan konforu ile ineklerin daha uzun ömürlü, daha verimli olmaları sağlanabilir.
