Yem katkıları hayvanların verimlerini, yemlerin kalitelerini arttırmak amacıyla yemlere katılan maddelerdir.
Yem katkı maddeleri çok geniş bir yapıyı içinde bulundurmaktadır. Verim artırıcı özelliklerinin yanında, yem fabrikalarında teknolojik olarak kullanılan, lezzet artırıcı, sindirim kolaylaştırıcı, iştah arttırıcı olarak kullanılan çeşitli yem katkıları vardır. Yem katkıları ilaç olarak kullanılamazlar. Etkilerini devamlı, uygun aralıklarla ve uygun miktarda alındıklarında, zaman içerisinde gösterirler.
Yem katkı maddelerinin hayvanlara, insan gıdalarına ve çevreye zarar vermemesi esastır. İnsan sağlığı ve gıda güvenliği yönünden son yıllarda antibiyotik ve antikoksidiyal içeren yem katkı ve büyütme faktörleri yasaklanmıştır. Ancak mikroorganizmalar boş durmamaktadırlar. Bunlara yönelik olarak tamamen organik, bitki özlerinden, esanslı yağlardan oluşan yem katkı maddeleri piyasaya verilmiştir.
Yem katkı maddeleri özellikle süt veren hayvanlarda vücudun süte geçirdiği mineral ve vitaminleri yerine koyacak şekilde formüle edilerek sürekli kullanım ile yarar sağlarlar. Bu katkılar ya yem fabrikalarında yemlere katılırlar ya da kendi yemini kendi yapan işletmelerde yemlere katılarak kullanılırlar. Yem katkıları öncelikle kalsiyum, fosfor, magnezyum, gibi temel maddeleri içerdikleri gibi, çinko, selenyum gibi mikromineralleri de içermelidirler.
Bunun dışında vitaminlerden A, D, E, K vitaminleri gibi yağda eriyen vitaminleri, B grubu ve C vitamini gibi suda eriyen vitaminleri veya aminoasitleri içeren yem katkı maddeleri de kullanılmaktadır. Diğer yandan acil enerji ihtiyacını karşılamak, vücudun bağışıklık sistemini hazır halde tutmak için kullanılan yem katkıları da mevcuttur.
Bazı yem katkıları da özel durumlar için hazırlanmış özel formüller şeklinde olurlar. Özel durumlar deyince akla gelebileceklerin başında gebeliğin son günleri ile, doğumu takip eden günleri sayabiliriz. Doğum her zaman stres faktörüdür. Yem katkılarının çoğunluğu antistres faktör olarak kullanılır. Vücut stresin etkisiyle savunma sistemini yitirirse hastalanma, verim düşüklüğü, kaçınılmaz olacaktır. Önemli stresli günlerin özel hazırlanmış yem katkı maddeleriyle hasarsız atlatılmasına yardımcı olunmalıdır.
Hayvanların destek istedikleri günler vardır. En önemli destek maddeleri yem katkılarıdır. Destek verilmesi gereken günlerin başında süt veriminin her gün yükseldiği, buna karşılık ineğin her gün zayıfladığı, doğumu takip eden günler gelir. Doğum sonrası problemlerin başında gelen sonun atılamaması, abomasumun (şirdenin) yer değiştirmesi, ketosis, süt humması gibi problemler ineklere yapılacak profesyonel yardımlarla önlenebilir. Başka bir stres faktörü ise ani hava değişikliğidir. Ani değişen her şey, hava, yem ve yer değişiklikleri her zaman stres faktörüdür. Stres ise verimin azalması yanı sıra hastalıklara davetiye çıkaran bir olaydır. Stres bağışıklık sistemini sarsıntıya uğratır. Sistem destekleyicilerin örneğin; selenyum, E vitamini, çinko, A vitamini, magnezyum, iyot gibi mineral ve vitaminlerin yemlerle verilmesi direnci arttırıcı etki yapacaktır. Yem katkı maddeleri süt verimini, et verimini artıracağı gibi, döl tutma yönünde de olumlu etki yaparlar.
Dolayısıyla önemli bir verim olan yavru verimini de arttırırlar. Kötü beslenmenin, buna bağlı olarak ortaya çıkabilecek hastalıkların da önüne geçmek için kullanılır. Kızgınlık ve tohumlama dönemlerinde yemleme suretiyle yardımını gördüğümüz yem katkı maddeleri de söz konusudur. Eksikliği halinde birçok problemle karşılaşacağımız vitamin ve mineraller yem katkı maddelerini içeriğinde yer aldığından, bu katkıları işletmelerde kullanılması şart olan materyaller arasında sayabiliriz.
İneklerin genetik olarak verim yetenekleri arttıkça, bunu karşılayacak bakım ve beslemeye olan ihtiyaçları da artar. Verim artışı daha çok enerji ihtiyacı, daha çok vitamin ve mineral ihtiyacı demektir. Yemler bu katkılarla desteklenmezse birçok metabolik hastalıkla karşılaşacağımız gibi, vücudun savunma mekanizmasındaki aksaklıklar dolayısıyla enfeksiyonlara karşı duyarlılıkta artacak ve hayvanlarımız daha çok ve daha çabuk hastalıklara yakalanacaktır.
Her türlü verim arttırıcı, iştahı ve yemden yararlanmayı arttırıcı, sindirim düzenleyici, stresten koruyucu etkileriyle yem katkı maddeleri hayvancılık işletmelerinin vazgeçilmezleri arasında yer almaktadır.
Yem katkılarını seçerken insanların gıda güvenliğine saygılı, organik, esanslı yağlar (karanfil yağı, tarçın yağı, kekik yağı) ve bitki özlerinden (karanfil, keçiboynuzu, kekik, mercanköşk, keten tohumu, ekinezya, maya, bira mayası kabuğu, kumkuma, ortanca, at kuyruğu, keklik otu, çemen otu, enginar özü, çam özü) elde edilmiş olanlarının seçilmesine dikkat edilmelidir.
