Soru: Gebeliğin son 3 aylık döneminde, kortizon (Dekzametazon ve Prednizolon) kullanıldığında, düşüğe sebep olmaktadır. Bunun nedeni nedir? Dekzametazon ve prednizolonun sebep olduğu düşük mekanizması nasıldır?
Cevap: Dekzametazon gibi glukokortikoid (GCT) hormonlar, ineklerde aborta/düşüğe neden olabilir ya da doğumu başlatabilir. Glukokortikoid alan hayvanlarda, tipik olarak sonun atılamaması ve doğumu başlatan diğer komplikasyonlar (erken doğum, metrit, vb.) görülmesine rağmen, mekanizma normal doğum mekanizmasına çok benzemektedir.
Fetüs ergin hale geldiğinde, tipik olarak fetüsün hipotalamusunun, CRH (kortikotropin salgılatıcı hormon) olarak adlandırılan bir hormon salgılama yeteneği vardır. Bu hormon, hipofiz bezi yolu ile ACTH (adrenokortikotropik hormon) hormonunun salgılanmasını stimule eder. Bundan sonra, ACTH hormonu, böbrek üstü bezi korteksini stimule eder ve bir kortikosteroid olan kortizol salgılanır, böylece kortizol de doğum sürecinde yer alır. Bu hormonlar, aynı zamanda stres yanıtında yer alırlar. İnsan veya hayvanlar stres altında iken, stres oluşturucu faktöre karşı tepki olarak, kortizol salgılanması artar. Uterusun içinde fetüsün ölçüsü büyüdükçe dokuların gerilmesi ve daha fazla büyümeye imkan vermeyen kısıtlı alan, belli seviyede “stres” oluşturarak fetüsün CRH/ACTH/Kortizol salgılayarak yanıt vermesine yol açmaktadır.
Gebeliğin son üç aylık periyodunda, kortizol, utero-plasental bölüm üzerinde etkili olarak östrojen ve prostaglandinler salınmasına yol açar ve aynı zamanda progesteron üretimini baskılar. Östrojen ve prostaglandin, oksitosin hormonu ile birlikte uterusun kontraksiyonuna yol açarak doğumu teşvik eder.
Diğer yandan progesteron, uterusu kontraksiyondan uzak tutar ve gebeliği sürdürür. Normal doğum sürecinde buzağı ergin hale geldiğinde ve yeterli miktarda kortizol salgılayabilecek kapasitede olduğunda, doğal olarak uterusu kasacak hormonların üretilmesini temin eder ve uterusu durağanlaştıracak hormonların salgılanmasını da baskılar. Bunun sonucunda doğum kanalı gevşer, serviks açılır, uterus kasılır ve buzağı doğar.
Gebeliğin son üç ayında, glukokortikoid (GCT) hormonlarının uygulanması ile de yukarıda anlatılan bu etkiler yaratılmaktadır. Ancak abort/düşük, 25 mg dekzametazon’un gebeliğin sadece 220/230’uncu günlerinde verilmesi ile meydana getirilebilir. Prostaglandin ile birlikte verilirse, gebeliğin hemen hemen her döneminde düşüğe/aborta neden olur.
Gebeliğin son üç aylık periyodunda, gebe ineklere GCT hormonlarının verilmesinin kritik olması bu nedendendir. Aslında, iyi bir uygulama olarak GCT hormonlarının gebe hayvanlarda hiç kullanılmaması en iyisidir.
Dr. Jose E.P. Santos
Hayvan Bilimleri Profesörü, Florida Üniversitesi
