Hayvanlarda hastalık oluşturan bu mikroorganizmalar sporlu bakteriler olup toprakta ve hayvan gübrelerinde uzun süre canlı kalırlar. CI.perfringens tip A, B, C, D, E ise normal olarak hayvanların bağırsaklarında bulunurlar. Sporlar uygun ortam bulduklarında vegetatif hale geçerek çıkardıkları ekzotoksinlerle (alfa, beta, gama, delta, epsilon vb.) hastalık oluştururlar. Anaerob olan bu mikroorganizmalar, yara enfeksiyonları şeklinde klinik belirtilerle veya beslenme değişikliklerinde hiçbir semptom göstermeden hastalık oluştururlar. Ölüm oranı yüksektir ve enterotoksemilerde hiçbir belirti gözlemeden hayvan ölü bulunur.
YANIKARA
(Gazlı Gangren-Gangrenea emphysematosa)
Etkeni=(Cl. chauvoei)
Ender olarak koyunlarda da görülmesine rağmen sığırlara özgü bir hastalıktır. Özellikle 9 aylıktan 2 yaşına kadar olan genç,kondüsyonu iyi dana, düve ve tosunlarda görülür. Koyunlarda yara enfeksiyonlarından sonra görülmesi ile birlikte, sığırlarda bulaşık su ve yemlerle alınır. Sindirim kanalından mukozaya geçen etkeni makrofajlar fagosite ederek kan yolu ile çeşitli dokulara taşırlar.
SEMPTOMLAR
Etken en çok sevdiği kas dokusuna (arka bacaklar, bel ve sırtbölgesi, kostalar üzeri, ön göğüs ve scapula bölgelerinde) yerleşir. Kas dokusuna yerleşen etken toksin salgılayarak bağ dokusu ile kas dokusunda ödem ve kanamalarla başlayan yaygın bir yangıya sebep olur. Etkenin kendisi ise kas dokusundaki glikojeni ayrıştırarak gaz ve organik asitleri ortaya çıkarır. Toksin ve diğer metobolitler kan yolu ile vücuda yayılıp çeşitli doku ve organlarda sekunder bozukluklar da yapar. Semptomlar enfeksiyondan 1-5 gün sonra başlar. Genel semptomların yanısıra kas gruplarında ağrı ve şişlik ayaklarda topallama dikkati çeker. Şişliklerin üzerine basıldığında çıtırtı (krepitasyon) sesi duyulur. Deride renk değişikliği ve nekrozlar gözlenir. Hayvan 24-48 saat içinde ölür. Kadavra ileri derecede timpaniktir. Ağız kurumuştur. Anüs ve vulvadan kanlı seröz eksudat sızar.
MALİGNANT ÖDEM
Etkeni (Cl. septicum)
Birkaç Clostridium etkeni tarafından oluşturulur. Derideki yaraların enfekte olması ile ortaya çıkar. Yaranın bulaşmasından 12-48 saat sonra lokal semptomlar ve takiben genel semptomlar başlar. Topailık, titremeler, halsizlik dikkati çeker. Ödemler oluşur. Ödemli bölgelerde çıtırtı sesi duyulabilir. Yanıkara ile karışır.
BRADZOT
Etkeni (Cl. septicum)
Koyunlara özgü olup toklu ve genç hayvanlarda görülür. Kış aylarında soğuk, karlı, donmuş yem ve bulaşık sularla etken alınır. Hastalık abomasum yangısı ile başlar ve toksinler vücuda yayılarak, özellikle sinirlerde tahribat yaparak hayvanın kısa sürede ölmesine neden olur. Hastalık ani başlar ve kısa sürer. Kadavranın karın bölgesinde gaz toplanır ve şişer.
ENFEKSiYÖZ NEKROTiK HEPATiT (KARA HASTALIK)
Etkeni (CI. Novyi = Cl.oedematiens)
Fasciola (kelebek) invazyonlarının çok yoğun olduğu bölgelerde koyunlar arasında büyük telefatlara yol açan bir hastalıktır. Etken sağlam hayvanların bağırsaklarında ve karaciğerlerinde bulunur.
Dışkı ve ölen hayvanın kadavrası ile hastalık yayılır. Yem ve sularla bulaşır. Besi durumu iyi 2-4 yaşlarındaki hayvanlarda görülür. Fasciola’ lar tarafından tahrip edilen karaciğerlerde etken hızla faaliyete geçer ve toksin salgılamaya başlar.
Salgılanan toksinler karaciğerlerde nekroz yapmalarının yanısıra özelliklerle sinirler üzerinde toksiktirler. Hayvanlar halsizdir. Sürünün gerisinde kalırlar, stermum üzerine yatarak çırpınma hareketleri yaparlar ve birkaç dakika içerisinde ölürler. Semptomlar uzun sürmez. Kadavrada burundan kanlı akıntı gelebilir. Deri altı dokuları siyahımtırak görünüşte olduğu için bu hastalığa “KARA HASTALIK” denmiştir.
Kuzularda hemen doğumdan sonra başlar 3 haftalık yaşa kadar görülür. Şiddetli ishal ile seyreder. Etken beta ve epsilon toksinleri salgılar. Beta toksinleri enterit yapar. Epsilon toksinleri ise bağırsaklarda proteolitik sindirim enzimleri ile (tripsin, kemotripsin) aktif zehir haline gelebilir. Hastalık perakut seyreder. Sağlam görülen kuzular birden düşer, sancılı bir yatma gösterirler. Konvülziyonlar vardır, ishal bazen kanlı olabilir ve kuzu kısa bir süre sonra ölür. Yaşları büyük olan kuzularda süre biraz daha uzun olur.
STRUCK
Etkeni (Cl.perfingens tip C.)
Genç kuzularda, besi durumu iyi erişkin koyunlarda, keçilerde ve buzağılarda görülür. Hasta hayvanlarda titreme, timpani, sancı ve ishal olursa da bu semptomlar görülmeden hayvan ölür. Ölümler çok ani olup hastalığın ne zaman olduğu gözlenemez.
ENTEROTOKSEMİ
(Pulpy Kidney-Çelerme-Ot Hastalığı)
Etkeni (Cl.perfingens tip D.)
En çok koyunlarda olmak üzere keçi ve buzağılarda da görülür. Özellikle ilkbahar ve sonbahar aylarında yem değişikliği yapıldığı dönemlerde ani ölümlerle ortaya çıkar. En önemli özelliği hiçbir belirti göstermeden ölümlerin olmasıdır. Akşam dama, ağıla kapatılan sağlıklı hayvanlar sabaha ölü olarak bulunurlar. Hastalık ishalle başlar. Toksinlerin artması sonucu (epsilon toksin) kana geçen toksinler merkezi sinir sistemine giderek önce stimulasyon, takiben depresyon meydan getirir. Damar endotellerinin tahrip olması sonucu hayvanda şok meydana gelir ve ani ölümler gözlenir. Hastalık çok hızlı seyrettiği için sağıtım olanağı yoktur.
SIĞIRLARDA BASİLLER HEMOGLOBİNÜRİ
(Red Water Disease)
Etkeni (CI. novyi tip D) = (CI. haemolyticum) Sığır ve mandalarda, nadiren koyunlarda görülür. Sonbahar aylarında görülen karaciğer nekrozu, yüksek ateş ve hemoglobinüri semtomları ile seyreden öldürücü bir hastalıktır. Etkenin sporlarıyla bulaşık ot ve yemlerin yenmesiyle bulaşır. Karaciğere yerleşen etken hızla çoğalarak nekrozlar yapar. Bunun sonucu yüksek ateş ve icterohemoglobinüri ortaya çıkar. Besi durumu iyi olan hayvanlar merada ölü bulunurlar. Genel semptomların yanında hayvan ızdıraplı görünüştedir, inler, sancılıdır, beden ısısı yükselir, dışkı koyu kahve, idrar koyu kırmızı görünüştedir. Spesifik bir sağıtımı yoktur, hayvanlar ölmeye devam eder ve ölen hayvanların kadavraları etkenin yayılmasında önemli rol oynarlar.
KUZU DİZANTERİSİ
Etkeni (Cl.perfingens tip B.)
