B12 vitamini (cobalamin) insanlarda ve hayvanlarda birçok enzimatik sistem için, karbonhidrat ve yağ (lipid) metabolizmaları, enerji elde etme sistemi, aminoasit sentezi için gerekli bir vitamindir.
B12 vitamini (kobalamin) insanların beyin fonksiyonları, sinir dokusu ve kan yapıcı hücreleri için gerekli olan bir vitamindir. Bizler B12 vitaminini et, süt, sakatat, yoğurt ve peynirden alırız. Özellikle çiftlik hayvanlarının karaciğer ve dalaklarında B12 vitamini zengindir.
Süt B12 vitamininden zengin olup, güneş ışığında ve buzdolabında beklemekten, pastörize işleminden zarar görmez. Stabildir.
Geviş getiren çiftlik hayvanları dışında balıkta, özellikle alabalıkta B12 vitamini bulunur. Kabuklu deniz ürünleri B12 kaynağıdır. Yumurta B12 kaynaklarının başında gelir. Bunlar dışında su yosununun (chlorella) B12 ihtiva ettiği bilinmektedir.
İnsanlara B12 vitaminini sağlayan çiftlik hayvanlarının işkembeleri B12 (cobalamin) sentezinin merkezidir.
B12 vitamini geviş getirenlerin işkembesinde bakteriler ve arkeler (archaea) tarafından sentezlenir. İnce bağırsaklarda emilerek organlara gider.
İşkembe bakterilerinden Selenomonas ruminantium, Megasphaera elsdenii, Butyrivibrio fibrisolvens, Fibrobacter succinogenes’in sentezde rol oynadığı biliniyor. Ayrıca işkembedeki Methanobrevibacter ruminantium, Methanosarcina barkeri ve diğer Methanogen arkelerin katılımı ve kobalt’ın devreye girmesi suretiyle B12 vitamini sentezlenir. B12 vitamini her zaman cobalt (Co) ile birlikte anılır. Kobalt eksikliği ve işkembede (rumen) B12 sentezleyen mikroorganizmaların çeşitli sebeplerden ölmesi durumunda B12 sentezlenemez. O zaman B12 vitamini eksikliği söz konusu olur.
B12 vitamini eksikliğinde çiftlik hayvanlarının başına gelebilecek olan sorunlar şunlardır;
Karaciğer yağlanması, kansızlık, koyun ve keçilerde beyaz karaciğer hastalığı, iştahsızlık, koyunlarda zayıflık, cılız kuzu sendromu, süt veriminde azalma.
B12 vitamini eksikliğinde ketosise ve abomasum deplasmanına (DA, midenin yer değiştirmesi) yatkınlığın arttığı bildirilmektedir.
B12 eksikliğinde vücut direnci kötü yönde etkilenir. İleri vakalarda ölüme kadar varan sorunlar ortaya çıkabilir.
B12 vitamini eksikliklerinde dışardan B12 ve kobalt takviyeleri yapılır.
İnsanlarda da anemi (kansızlık) ve perifer sinirlerde hasar oluşması (Nöropati) gibi sorunların B12 vitamini eksikliği ile ilgili olduğu bilinmektedir.
Görüldüğü gibi; çiftlik hayvanlarının işkembelerindeki yararlı bakteriler ve arkeler tarafından sentezlenen B12 vitamininin insan beslenmesi ve sağlığı yönünden büyük önemi vardır.
