Bilindiği gibi yeni doğmuş buzağı tek midelidir. Abomasum, şirden veya şırdan adı verilen gerçek mideye ek olarak buzağılar, sonraki günlerde üç ön mide oluştururlar. Böylece, geviş getiren haline gelirler. Bu, geviş getiren hayvanların sindirim sistemlerinin evrimidir.
Süt içen buzağının üç ön midesinin, yani börkenek, işkembe ve kırkbayırın oluşması için taneli yemlerin yenmesi gerekir. Taneli yemlere ‘starter yem’ veya ‘buzağı başlangıç yemi’ diyoruz. Böyle yemler tüketen buzağıların genel olarak işkembe diye adlandırılan üç ön midesi kaslanır, damarlaşır. Süt içmeye devam eden ve kesif yem olarak buzağı başlangıç yemi tüketmeyen buzağıların işkembeleri gelişmez. Halbuki buzağıların bir an önce işkembeli hayvanlar olmalarını, yani geviş getirmelerini istiyoruz.
Yapılan çalışmalarda, küçük farklılıklarla birlikte, bu konuya yönelik önemli bilgiler elde edilmiştir. Yakın zamana kadar erken biçilmiş, örneğin tomurcuktayken biçilmiş yumuşak yapraklı, kartlaşmamış yoncanın buzağıların önünde bulundurulması önerilirken çalışmalar, yoncanın değil, yulaf kuru otu, arpa kuru otu ve kurutulmuş tritikale otunun daha iyi işkembe oluşturduğunu ortaya koymuştur.
Buzağının yaşama başlarken en fazla tüketmesi gereken önemli yiyecekler süt ve başlangıç yemidir. İri taneli başlangıç yemleri tavsiye edilmekte olup, kırılmamış halde mısır, yine kırılmamış halde yulaf ile protein, vitamin konsantresi tarzında pelet yem karışımının uygun olduğu bildirilmektedir. Buzağı süt içmeye devam ederken bu karışımdan önünde her zaman bulundurulmalıdır. Tabii ki su da her zaman içebilecekleri şekilde buzağıların önünde olmalıdır. Yani; iki kovanın her zaman dolu olarak buzağıların önlerinde olması şarttır. Birinde su, diğerinde kaliteli, iri taneli başlangıç yemi olmalıdır. Yapılan çalışmalar Avrupa ve Amerika’da biraz değişiklik gösteriyor. Avrupa’daki yazarlar ikinci ayda, ABD’deki yazarlar ise üçüncü ayda kaba yem verilmesini öneriyorlar. Kaba yem yukarıda yazdığım gibi yulaf kuru otu, arpa kuru otu ya da tritikale. En iyi işkembe gelişiminin, kaslanma, damarlaşma ve papilla gelişiminin sağlanmasının böyle olduğu ortaya konulmuştur.
ABD’li yazarlar ise işkembedeki yararlı mikroorganizmaların gelişmesi ve kimyasal parametreler yönünden otların, kaba yemlerin bir ay daha sonra verilmesi yönünde görüş bildiriyorlar. Onların görüşü iki yönlüdür. Birincisi, kaba kısımlarla küçük bir işkembeyi doldurmak yerine daha yüksek besin değeri olan başlangıç yeminin verilmesidir. Böylece buzağının daha gürbüz olması sağlanır. İkincisi ise butirik asidin daha çok şekillenerek damarlaşmanın hızla oluşmasıdır.
Starter yemin 3-4 günlükten sonra buzağıların önlerine konulması, 60 günden önce kaba yem verilmemesi en uygun işkembe oluşumu yönünden son yıllarda Avrupa ve ABD’li bilim adamlarının birleştikleri noktadır. Böylece yakın zamana kadar bilinen kaba yemlerin daha önceki günlerde verilmesi, yoncanın kaba yem olarak kullanılması gibi bilgiler eskide kalmış oluyor. Yeni çalışmalara göre süt, iri taneli buzağı başlangıç yemi, 60 veya 90 gün sonra kaba yem verildiğinde buzağılar daha gürbüz oluyorlar.
Starter yemlerin formüllerinde mısır, arpa veya yulafın yanı sıra, pelet olarak soya fasulyesi küspesi, keten tohumu, sıvı melas, dikalsiyum fosfat ve vitamin, mineral premiksleri bulunuyor. En önemlisi ise sütün günde 2 öğün yerine 3 öğün verilmesi, başlangıç yemine sürekli serbest ulaşacakları şekilde buzağılara sunulması.
Böyle bir besleme sonucunda dişi buzağıların ileride düve olduklarında ilk laktasyonda diğerlerinden 200 litre daha fazla süt vererek yaşamlarına başladıkları, inek olarak daha sütlü, daha dayanıklı, pik seviyesine daha erken ulaşan inekler oldukları belirlenmiştir. Özetle; bol süt veya bol buzağı maması ile birlikte starter (başlangıç) yem verilecek ve 60 günden önce kaba yem verilmeyecek. Böylece iyi işkembe, gürbüz buzağı, tam bir geviş getiren hayvan elde etmiş olacağız.
