Boğa seçimi hayvancılık işletmelerinin en çok üzerinde durması gereken konudur. Çünkü bugün vereceğimiz kararlar yarını etkileyecektir. Hem de büyük ölçüde.
Şimdi boğa seçiminde karar verirken baktığımız indeksler var. Boğa kataloglarının ilk yapıldığı yıllarda sadece 3 veri varken şimdi veriler çoğaldı. Yıllar içerisinde ortaya çıkan istatistikler ve son on yıl içindeki genomics ile ilgili gelişmeler indeksleri ayrıntılı hale getirdi. Giderek sektördekilerin kolay değerlendirme yapabilmelerini sağlayacak şekilde özet haline getirilen indeksler boğa seçiminde işletmelere kolaylık sağlıyor.
En önemli üç indeks TPI, NM $ ve DWP $
Bunlar çeşitli ağırlık puanlarıyla verim, sağlık ve konformasyon ( Fiziksel özellikler) bilgilerini içeriyorlar.
İlk önce TPI vardı. Hesap formülleri sektörün ihtiyaçları doğrultusunda zaman zaman değişse de, boğa seçimi için iyi bir özet.
Sonraki yıllarda NM $ = Net Merit $ indeksi çıktı. Net Değer olarak dilimize çevirebileceğimiz bu indeks kullanılan boğanın kızlarından alınacak süt, yağ, protein gibi değerleri alt alta koyup dolar cinsinden hesaplarsak, sağlık harcamalarını da azaltarak sağlayacağı yararları da işin içine katarsak sonuçta çiftçiye ne kadar fazladan kazanç sağlayacağını gösteriyor.
DWP $ ise Dairy Welness Profit indeksinin kısaltılmış hali. Özet olarak kolay anlaşılabilecek şekilde, dilimize “dayanıklılık” olarak çevirebiliriz.
Bütün bu indeksler aynı temel verileri içeriyor. Ama; ağırlık puanları değişiyor.
TPI formülünde verim ile ilgili puanlar %46, sağlık ile ilgili puanlar %28, fiziksel yapı ile ilgili puanlar %26 oranında yer alıyor. Net Merit (NM $) indeksinde verim %43, sağlık %41, fiziksel yapı %16 ağırlığında.
Dayanıklılık (DWP $) indeksinde ise verim % 34, sağlık %56, fiziksel yapı %10 oranında etkili.
Çiftlik yöneticisi çiftlikteki düve ineklere boğa seçerken, özet olarak, bu indeksleri göz önüne alarak karar verecek. Gelecekte nasıl bir sürü istiyor?
Vücut yapısı yani fiziksel olarak tipi çok iyi olan ve yüksek verimli inekler istiyorsa TPI değeri yüksek olanları seçecek.
Ama sağlık yönünden başını az ağrıtacak, dayanıklı ineklere sahip olmak istiyorsa DWP $ indeksi yüksek olan boğaları seçecek. Vücut yapısı, yani tip değeri yüksek inekler istiyorsa bir “eşleştirme programı” ile karar verirse daha akılcı seçim yapmış olur.
Sığırların gen haritası çıktıktan sonra, 2006 yılından beri Genomics veriler kataloglar ve pedigriler içerisinde yer aldı.
Hangi boğanın kızlarına verim, hangi boğanın sağlık, hangi boğanın tip özelliklerini aktardığı artık biliniyor.
Çiftlik yöneticilerinin sürüdeki eksiklikleri bilerek gidecekleri yöne doğru hızla ilerlemelerinin yolu açıldı. Çiftlikler önce nerede olduklarını, sonra da nereye gitmek istediklerini belirleyerek yol alırlarsa gelecekleri daha aydınlık olacaktır.
Yalnız bir hatırlatma yapmak gerekiyor. Doğumu takip eden hastalıklarda (Ketosis, abomasumun yer değiştirmesi, sonun atılamaması, metritis, mastitis, topallık) kesinlikle bakım, besleme, konfor ve özellikle kuru dönem besleme programı ile doğum öncesi, sonrası yapılan desteklerin büyük önem taşıdığını unutmayalım.
Akıldan çıkarmamamız gereken bir konu da; verimin, süt miktarı, süt yağı ve süt proteini ile döl tutmanın bakım, besleme, konfor, kızgınlık takibi gibi “yönetime dayalı” konularla ilgili olduğudur.
