Süt sığırcılığı işletmelerinde kesintisiz uygulanan ıslah çalışmaları bir veya birkaç nesil sonra kendisini gösterecektir. Yapılması gereken doğru yönde boğa sperması kullanılmasıdır.
Doğru yön neyi gösterir? Sürüdeki eksiklikleri gideren, bu arada, kan yakınlığı yani başka bir deyişle akraba evliliği olmayacak şekilde boğa sperması seçimi doğru yönde çalıştığımızı gösterir. Bunun en teknik yöntemi bilgisayarlı eşleştirmedir.
Sürüde kullanılacak boğa spermalarını seçerken sadece süt verimindeki artış göz önünde tutulmamalı, o süt verimini verecek memeler ve o vücudu taşıyacak ayaklar da hesaba katılmalıdır. Her yıl bir doğum yapmasını istediğimiz ineğin kalça açısı, çok süt vermesini istediğimiz ineğin göğüs derinliği üzerinde durulması gereken konulardır. Süt verimiyle fiziksel özelliklerin ve uygun sütçü tipin çok yakından ilişkisi vardır. Ayrıca; fiziksel yapının hastalıklarla da yakından ilişkisi olduğu bilinmektedir. Memeleri sarkık, dizin altına düşmüş bir ineği mastitisten korumak zordur. Bununla birlikte birçok kaza, örneğin, meme başı yırtılması, üzerine basmak suretiyle zedelenme gibi olaylarda başımıza gelebilir. O zaman yapmamız gereken meme indeksine dikkat ederek boğa sperması seçmektir. Kataloglarda UDC olarak belirtilen bu indeks uzun ömürlülük bakımından da önem taşır. Bir ineğin koskoca vücudunu taşıyan dört ayaktır. Doğru basmayan, özellikle arkaya kavisli ayaklar çabuk deforme olur. KataloglardaFLC olarak gösterilen ayak-bacak değerlerine önem vermek, o yönde düzeltici boğa tohumlarını seçmek gerekir.
Ön ayakları birbirine yakın, dar göğüslü inekler yeterince akciğer kapasitesine sahip olamayacakları için öngörülen süt verimine ulaşamazlar. Arka ayakları birbirine çok yakın inekler ise yüksek süt verecek meme loblarını nereye sığdıracaklar? İçe doğru eğik sağrı yapısı doğum sonrası rahmin temizlenememesi, rahim iltihabı, döl tutmama gibi sonuçlar doğuracaktır.
Sürülerin geleceği düvelerdir. En yüksek değere sahip tohumlar her zaman düvelere kullanılmalıdır. Sürünün geriden gelen düveleri seleksiyon olanağını arttırırlar. Eğer düveler sayıca çok ve genetik olarak üstün özelliklere sahiplerse inekler gönüllü olarak sürüden çıkarılıp, iyi fiyatlara başka çiftliklere satılabilir. Yerine yeni gelen yüksek verimli ve üstün özelliklere sahip düveler konulabilir. Düvelere boğa tohumu seçerken, özellikle holstein düvelere, ilk doğumlarında zorluk çekebilecekleri göz önüne alınarak, kolay doğum boğası olanlardan seçilmelidir. Kataloglarda CE olarak gösterilen bu özellik % 8’in altında olanların seçilmesiyle elde edilir.
Sürüden mecburi çıkartmaların sebepleri araştırılırsa meme körelmesi, sağım esnasında problem yaratan meme başları, ayak yangıları, döl tutmama gibi sorunların başta geldiği görülecektir. Boğa seçiminde fiziksel karakterlere dikkat edilir, düzgün memeler, doğru basan ayaklar, düz kalça açısı olan soylar seçilirse mecburi sürüden çıkarma sebepleri ortadan kaldırılmış olur. Bu durumda bizim aradığımız sadece çok verimli inekler değil, fonksiyonel inekler olmalıdır. Yani; çok süt veren ve bu verimi vücudunun fiziksel özellikleriyle taşıyabilecek inekler elde etmemiz, bunun için de o yönde düzeltici boğaların tohumlarını seçmemiz gerekir.
Diğer karakterler yukarıda sayılanların tam olarak yapıldığı durumlarda artı değer yaratırlar. Örneğin; somatik hücre skoru, tahmini döl tutma skoru gibi değerler göz önüne alınsalar da, bunların asıl bağlı olduğu noktaların insanların elinde olduğu unutulmamalıdır. Süt veriminde olduğu gibi, somatik hücre skorunda da sürü yönetimi kurallarının önceliği vardır.
Tahmini döl tutma oranında ise uygulamayı yapanın becerisinden, beslemeye, kızgınlık tespitinin isabetine kadar birçok konu rol oynayacaktır. Üstelik bu tip karakterler kalıtım katsayısı düşük karakterler olduğu için sürüde olumlu değişiklikler uzun zaman diliminde kendini gösterir. Bütün bu görüşler ışığında bir sütçü sığır işletmesinde beş temel kategoride boğa tohumu seçilmesi uygundur.
1- Süt verimi yönünde, verim boğası
2- Endam ve yapı yönünde Tip boğası
3- Ayak-bacak indeksi yönünde FLC boğası
4- Meme yapısı, sarkık olmayan, meme başları sağıma uygun memeler için UDC boğası
5- Düvelere güç doğuma sebep olmayacak CE ( Kolay doğum) boğası.
Zaten işletmeler göz önüne alınıp, iyice bakıldığı zaman boğa seçiminin bu yönde olduğu, bilerek ya da bilmeyerek çeşitli kategorilerde boğa tohumları seçildiği gözlenebilir. Burada kategoriler fiyatla değil, yukarıda saydığımız temellere dayalı şekilde oluşturulmalıdır.
