Körlük gözde, göz sinirinde veya beyinde oluşan hasarların ortaya çıkardığı bir belirtidir. Sinirsel hastalıkların birçoğunda körlük başlıca belirtilerden biri olarak karşımıza çıkar. Önce ineklerde körlüğe yol açabilecek olan hastalıkları listeleyelim;
Pembe göz hastalığı (Enfeksiyöz Keratokonjunktivitis, Moraxella bovis enfeksiyonu), Listeriosis (silaj gözü), özellikle gençlerde IBR-IPV (Herpesvirus enfeksiyonu), A vitamini eksikliği (Hipovitaminosis A), TEME (Thromboembolik-Meningo Encephalitis = Histophilus somni = Haemophilus somnus enfeksiyonu), Polioencephalomalacia (CCN = Cerebro Cortical Necrosis), Fumonisin mikotoksini ile zehirlenme, zehirli bitkiler (Eğrelti otu, Kolza = Brassica, Geven otu zehirlenmeleri), Koriza (Sığırların öldürücü nezlesi = MCF), Kurşun zehirlenmesi, göz tümörü (göz kanseri = Squamoz cell carsinoma), göze yabancı cisim batması (kum, toz, bitki tohumları veya çöpleri, sinek larvaları gibi), Ketosis, hipomagnesemia (çayır tetanisi), bazı ilaçlarda (Rafoxanide, Closantel) doz aşımı.
Hastalıkları gözden geçirerek koruma ve tedavi yöntemlerini ele alalım;
Körlük ilk önce hipovitaminosis A yani A vitamini eksikliğini akla getirir. Ülkemizde enjeksiyon tarzında ADE kombinasyonları çok kullanılmaktadır. Buna rağmen A vitamini eksikliği ile karşılaşmak mümkün müdür? A vitaminini yıkımlayan veya kullanımını engelleyen etmenler A vitamini eksikliğine yol açarlar. Örneğin; her türlü stres, nakliye, sıcaklık stresi, ortamdan kaynaklanan stres, klinik veya subklinik asidoz A vitamini eksikliğiyle sonuçlanabilir. Yemlerin, otların depolanması esnasındaki nem ve sıcaklık, kaba yemlerin kalitesiz olması, yemdeki protein, Çinko, İyot, Fosfor eksiklikleri ile küf toksinleri, parazitler A vitamininin kullanımını kısıtlayan etmenler arasında sayılırlar.
Ayrıca yem ve sularla alınan nitrat ve nitrit fazlalığı da hipovitaminosis A sebebidir.
Listeriosis hastalığı genellikle bozuk silajdan dolayı oluşur. Bu hastalıktan oluşan göz hasarına ‘’silaj gözü’’ adı verilir.
TEME Histophilus somni enfeksiyonu olup, retinal kanama ve retinitis’e yol açtığından körlük ile sonuçlanır.
Polioencephalomalacia (CCN = Cerebrocortical Nekroz) B1 vitamini eksikliği sebebiyle ortaya çıkan sinirsel bir hastalıktır. B1 vitaminin işkembede sentezini engelleyen enzimler, özellikle Basillus ve Klostridyum gibi mikroorganizmaların enzimleri, yüksek kükürt içerikli, örneğin bira fabrikası atıkları, melas, mısır gluteni gibi fabrika atıklarının yemlerde fazla miktarda olması, bazı bitkiler B1 vitamini eksikliğine, sinirsel belirtilere ve körlüğe yol açar.
Ketosis hastalığının sinirsel şeklinde, çayır tetanisinde (hipomagnezemi = magnezyum noksanlığı) körlük görülür.
Koriza hastalığında (Malignant Catarrhal Fever) gözdeki hasar gayet belirgindir. Fumonisin küfünün toksini daha çok küflü mısır sebebiyle ortaya çıkar. Bu durumda sinirsel belirtiler ile birlikte körlük de dikkat çekicidir.
Sığırlarda körlük sebepleri diğer belirtilerle birlikte ele alınmalıdır. Gerekirse laboratuvar tahlillerinin de yardımıyla doğru teşhis konulur. Körlük belirtisinin arkasındaki gerçek problem ortaya çıkartılarak, eğer mümkünse, tedavi o yönde yapılabilir.
Koruyucu hekimlik olarak yapılabilecekleri şöyle sıralayabiliriz;
A vitamini noksanlığını engellemek, asidozu engellemek, küflü yemlerden kaçınmak, Rafoxanide ve Closantel etken maddeli ilaçları kullanırken doz aşımından kaçınmak, eğer biliniyorsa zehirli otlardan kaçınmak, aşısı olan hastalıklara karşı aşıların yapılmasına özen göstermek, bozuk silaj vermemek, fabrika atıklarını verirken aşırıya kaçmamak, kuru dönemde inekleri doğru beslemek, izmineralleri yemlere katarak veya serbest olarak vererek ineklerin yeterince izmineral almalarını sağlamak alınabilecek önlemler arasındadır.
