Hayvanların genital organlarının dışarı fırlamasına yetiştiriciler arasında böyle denilmektedir. Tıbbi terim Prolapsus’tur. Rahmin fırlamasına Prolapsus Uteri, dış genital organın bir greyfurt büyüklüğünde dışarı çıkmasına Prolapsus Vagina adı verilir.
Bu yazıda dış genital organın dışarı fırlaması üzerinde durulacaktır.
Riskler:
Bu durum çoğunlukla doğumdan önceki günlerde ortaya çıkar. Genellikle gebeliğin son 3 ayında ortaya çıktığını biliyoruz. Karın içi basıncın artması başlıca hazırlayıcı sebeptir. Tüm ırklarda görülebilir. Ancak, Hereford ve Brahman ırklarında genetik yatkınlık olduğu bildirilmektedir. Ayrıca inek soyları ve aileleri arasında da genetik yatkınlığın olduğu kesinleşmiştir.
Gebeliğin sonuna doğru şişmanlayan ineklerde risk daha fazladır. Yaşlı ineklerde görülme sıklığı yüksektir. Küf, özellikle küflü silaj, Mikotoksin (Fusarium graminearum, ZEA = Zearalenone) östrojenin etkisi ile önemli bir risk faktörüdür. Çayır ve meralardaki östrojenik etkili (Fitoöstrojen içeren) bitkiler, özellikle yeraltı üçgülü (Trifolium subterraneum), idrar yolu enfeksiyonları, Kistik Ovarium’un (yumurtalık kistlerinin) aşırı östrojenik etkisi hazırlayıcı sebepler arasında sayılırlar.
Tedavi:
Dışarı fırlayan bölüm farkedildiğinde dış etmenlerden korunmalı ve derhal veteriner hekime haber verilmelidir. Dışarıdaki kısım temiz bir bezle korunarak tahrişten ve bulaşmadan uzak tutulmalıdır. Organın idrar çıkışını engellemesi sebebiyle zaman zaman elle yukarıya kaldırılıp ineğin idrar yapması, ıkınmanın önüne geçilmesi ve hayvanın rahatlaması sağlanmalıdır.
Sorun barınak dışında olduysa toz, çamur ve güneşe karşı önlemler alınmalı, çıkan kısım temiz bir bez veya havlu ile kaplanmalı ve veteriner hekim gelene kadar yaralanma, çizilme gibi durumlardan korunmalıdır.
Tedavi çoğunlukla dış bölgeye dikiş atılarak sağlanır. Dikiş doğuma kadar kalır ve doğum başlayınca kesilir.
İnekte çeşitli şiddette sorunlar ortaya çıkabilir.
Hafif fırlama olduğunda inek arka tarafı kum, saman, toprak vs. ile yükseltilmiş bir yere bağlanarak organın içeriye doğru girmesi sağlanır ve doğuma kadar zaman kazanılır.
Koruyucu Hekimlik:
Bir kere prolapsus vagina olayı yaşayan ineğin sonra tekrar damızlık olarak kullanılmaması bilim insanlarının en çok dikkat çektikleri konudur. Doğum öncesi günlerde özellikle kuru dönemde ineklerin şişmanlatılmaması için gereken önlemler alınmalı, vücut kondisyonu kontrol edilmelidir.
Çayırlarda üçgül, çayır üçgülü, yeraltı üçgülü gibi otlar varsa, bunların doğrudan inekler tarafından yenilmemesi, gerekli görülürse soldurulduktan sonra verilmesi yerinde olur.
Küflü mısır veya küflü mısır silajının Zearalenone (Mitotoksin) sebebiyle östrojenik etki yapacağı akılda tutulmalı, verilen yemlere dikkat edilmelidir.
