İneklerde Yaz Mastitisi

İneklerin yazın görülen meme yangısıdır. Sineklerle bulaştırılır. Asıl etkenleri çoğunlukla
Arcanobacterium pyogenes, Streptococcus agalactiae, Streptococcus dysgalactiae,
Staphylococcus aureus ve Fusobacterium necrophorum gibi bakterilerdir. Sinekler meme
yüzeyinden meme başına veya barınak zemininden meme deliğine ya da meradan memeye bu
bakterileri taşırlar. Koyunların baş sineği olarak bilinen Hydrotea irritans sinekleri ineklerde
bu bakterileri taşır ve yaz mastitisine aracılık ederler.
Yine Streptococ ailesinden Peptostreptococcus indolicus adı verilen bakteri de yaz
mastitisinin başlıca etkenlerinden biri olup kötü kokulu, çok hızlı gelişen yaz mastitisine
sebep olur.
Adı geçen bakterilerden Arcanobacterium pyogenes irinli yangılara sebep olan, vücutta
eklem, akciğer, göbek ve rahim yangılarında rol oynayan bir bakteridir. Ahır zeminine akan,
etrafa bulaşan bu mikroorganizmayı sinekler meme ucuna taşırlar. Sonuçta, irinli mastitis ve
hatta meme apseleri oluşur.
Yaz mastitisinde ineğin memesi aniden şişer, meme sertleşir, kızarır ve meme elle
dokunulduğunda çok sıcaktır. Tipik yangı belirtileriyle birlikte süt irinli ve sıvı kısmı
ayrılmış olarak çıkar. Memedeki aşırı şişkinlik yüzünden inek topallar. Hatta ileri vakalarda
kan zehirlenmesi (toksemi) dolayısıyla ölümler de görülebilir.
Yaz inekler için zor mevsimdir. İnek yaz aylarında sıcaklıktan dolayı strese girer ve
serinletme yönünde gerekli önlemler alınmamış ise yaz boyunca stres devam eder. Stres
dolayısıyla ineğin savunma sistemi sekteye uğrar. Bu suretle inek her türlü enfeksiyona ve
meme yangısına daha duyarlı bir hale gelir.
Yaz mastitisinin en ilginç tarafı da kurudaki ineklerde ve ilk doğumunu yapacak olan
düvelerde görülmesidir. Her iki grup da sağılmadıkları için günlük meme hijyeni
önlemlerinden uzaktır. Ön daldırma, son daldırma, kurulama gibi işlemler yapılmadığından
sinekler tarafından meme başına konulan mikroplar uzaklaştırılamaz. Doğumu takip eden ilk
sağımda memenin yangılı, sütün ise bozuk olduğu görülür. Bu çok şaşırtıcı bir durumdur.
Sağılmayan inekte ve düvede mastitis olmasının ana sebeplerinin başında “yaz mastitisi” akla
gelir.
Bu gibi ineklerde, muayene etmek, durumu görmek için bile yere sağmak çok tehlikelidir.
Böyle bir muayene yapmak, sütün bozuk olup olmadığına bakmak istenirse “strip kaba”
sağım yapılmalı, bozuk süt ahırın zeminine veya toprağa akıtılmamalıdır. Sinekler bunları
kötü yönde kullanıp, tekrar taşırlar.
Yaz Mastitisinde Mücadele Yöntemleri:
Mastitisle mücadele her aman “Koruma” ile mümkündür. Mastitiste tedavi antibiyotikler ve
antienflamatuar (yangı giderici) ilaçlarla yapılabilir. Ancak; tedaviden başarıyla çıkma
garantisi yoktur. Diğer yandan harap olan süt yapıcı hücreler yerine gelmez. Kurumayan
diğer hücrelerin onlar yerine çalışması ise 2 ay kadar zaman alır. Süt verimi eski seviyesine
uzun zaman içinde gelebilir veya hiçbir zaman eski seviyesine gelemez.
Genel olarak; mastitis tedavi edilecek bir hastalık değil, korunulması gereken bir hastalıktır.
Bu temel bilgilerden sonra; gelelim yaz mastitisinde alınabilecek önlemlere;
Etkenleri sinekler naklettiğine göre; demek ki sinek mücadelesini etkin bir şekilde
sürdürmemiz gerekecektir. İlaçlı perdeler, ilaçlı kulak küpeleri, sırta dökülen ilaçlar, sprey
olarak kullanılanlar, etrafa sürülen ilaçlar mevcuttur. Ancak; sinek mücadelesinin yumurta ve
larva dönemlerini de kapsayacak şekilde yapılması şarttır. Uçan sineklerle mücadele tek
başına sonuç vermez. Yurtdışında ağızdan verilen oral larvasidler, sinek yumurtasıyla
beslenen arılar (wasp) çokça kullanılmaktadır. Çevreye zarar vermeyen, vücutta ve sütte
kalıntı bırakmayan ilaçların kullanılması şarttır. Son yıllarda kullanılan, mikrop ve sinek
üremesini önleyen “altlık ıslah ediciler” de büyük oranda yarar sağlamaktadır.
Tüm mastitislerle mücadelede etkin olduğu kabul edilen kuru dönem tedavisi, ön daldırma
solüsyonları, son daldırma solüsyonları yaz mastitisinde de tavsiye edilir. Meralarda otlatılan
hayvanların yaz aylarında otlatma saatlerinin geceye kaydırılması da bir önlem olabilir.
“Yere Sağma” dan kesinlikle kaçınmak şarttır.
Yaz mastitisi; sağılmayan düve ve kuru dönemdeki ineklerde ortaya çıkması, aşırı şiddette
yangıya sebep olması, hatta bu yangının şiddetiyle yavru atmaya bile yol açması dolayısıyla
kötü sürprizler ortaya çıkarabilir.
Koruyucu önlemleri ihmal etmeden uygulamak gerekir.
Arcanobacterium pyogenes adı verilen mikroorganizmanın “irin bakterisi” olup, metritis
yani rahim iltihaplarının başlıca etkeni olduğunu bilerek “temiz ve kuru” ilkesine kesinlikle
uymak gerekir.