Coxiella riketsiya ailesinden, gram negatif bir bakterinin adı. Hayvanlarda Coxiellosis hastalığına sebep oluyor. İnsanlarda ise Q fever (Q ateşi, Q humması) hastalığının etkeni anlaşılacağı üzere hayvanlardan insanlara bulaşan hastalıklardan biri, yani zoonoz hastalık.
Hastalık Avustralya’da insanlarda ilk defa görüldüğünde, teşhisi henüz konulamayan bir ateşle ortaya çıktığı için, İngilizce sorgu anlamındaki “Query” kelimesinin baş harfi olan Q alınarak Q ateşi ( Q humması)adı verilmiş. Bakteriye ise üzerinde çalışan Harold Cox ve Macfarlane Burnet isimli bilim adamlarının adına Coxiella burnetii denmiş.
Coxiella başta koyunlar olmak üzere, sığır ve keçi gibi geviş getirenlerde, geyiklerde görülen, yavru atmaya sebep olan bir mikroorganizma. Nadiren kedi, köpek ve yaban tavşanlarında da görüldüğü bildiriliyor. Çok dayanıklı bir bakteri ve zoonoz olması sebebiyle potansiyel biyoterörizm ajanı olarak görülüyor.
Q humması ilk defa Avustralya’da 1935 yılında mezbaha çalışanları arasında görülmüş. Hastalık grip vakası gibi ortaya çıkmış. İnsanlarda yüksek ateş, baş ağrısı, kas ağrıları ile ortaya çıkıp, öksürük, kusma ve ishale sebep oluyor. Kadınlarda prematüre doğuma, ölü doğuma veya düşük yapmaya sebep olabiliyor.
İnsanlar arasında mezbaha çalışanları dışında, çiftlik çalışanları, veteriner hekimler, kırkımcılar, kasaplar risk grubunda. İnsanlara hayvanlardan bulaşık karkas, tüy, yün, pastörize edilmemiş süt veya hava yoluyla bulaşabiliyor. Hastalık etkeni Coxiella burnetii güneş ışınlarına, dezenfektanlara, çevresel koşullara, sıcağa dirençli.
Coxiella burnetii koyunlarda yavru atmaya sebep oluyor. Klinik belirtilerle teşhisi mümkün değil. Mutlaka laboratuvar tahlili gerekiyor. Yavru atma olan sürülerde ilk akla gelen hastalık Brusellosis’tir. Özellikle aşılı sürülerde yavru atma meydana gelmişse, laboratuvar tahlili yaptırmak şarttır.
Bruselloz dışında Klamidya veya Coxiellosis’ten yavru atma olduysa derhal gerçek sebebi bulmak ve önlemleri o yönde almak lazımdır. Koyunlar hasta olduklarında iştahsızlık ve ateş gibi belirtiler gösterseler bile, bunlar tipik değildir ve teşhise yardımcı olacak belirtilerden sayılmazlar.
Hasta hayvanlar ayrıca belirti göstermeksizin etkeni taşıyabilirler.
Etken sütte yüksek ısı uygulanan pastörizasyon yöntemiyle ölür. Coxiella hasta hayvanların sütü, idrarı, dışkısı, atık yavruları ve doğum sularıyla diğer hayvanlara ya da insanlara bulaşabilir. Bir başka bulaşma yolu ise kenelerdir. Q hummasının, insanlara yönelik olarak hazırlanmış olan bir aşısının Avustralya’da üretilmiş olduğu biliniyor.
Hayvanlar üzerinde yapılan araştırmalarda ülkemizde de Coxiellosis’in olduğu saptanmış. Özellikle; Elazığ, Kars, Ağrı, Erzurum illerinde seropozitif hayvanların olduğu belirtiliyor. Yavru atma söz konusu olduğunda sadece bruselloz’a takılıp kalmamak, tahlil ve ileri araştırmalar için laboratuvar yardımı almak yerinde olur.
Korunma yöntemlerinin başında hastaları sağlıklılardan ayırmak gelir. Sütün kesinlikle pastörize edilmeden tüketilmemesi gerekir. Hasta hayvanlardan ölen olursa tüy ve yünleri dahil yakılması önerilir.
Hastalığın insanlarda ve hayvanlarda tedavisi mümkündür.
Avrupa da sığır ve keçilere uygulanmak üzere hazırlanmış bir aşı mevcuttur.
