Besi danası alırken ucuzunu tercih edip paradan tasarruf etmek bir strateji olabilir. Ancak başta düşük fiyatla tasarruf etme isteği, sonunda daha büyük kayıplara neden olabilir.
Eğer bir besici düşük kıymetteki böyle besi danalarını almaya eğilimli ise, bazı ek uygulamaları yaparak olası riskleri azaltabilir. Öncelikle bir veteriner hekim ile çalışarak olası riskleri azaltabilir. Öncelikle bir veteriner hekim ile çalışarak olası sağlık risklerinin bir değerlendirmesi yapılmalıdır:
Yüksek riske sahip hayvanların belirlenmesinde veteriner hekime danışınız. Bazı hayvanlar daha çok risk taşır. Örneğin sütten yeni kesilmiş buzağılar, 1 yaşında olan sığırlardan daha risklidir. Bir yerden alınmış sığırlara kıyasla pek çok farklı kaynaktan toplanmış sığırlar daha çok risk taşır. Ayrıca besi çiftliğine alınan sığırların daha önce hiç aşılanmamış veya herhangi bir aşılama programına tabi olmamaları bir risk oluşturur. Riski arttıran diğer faktörler arasında; çok kısa sürede büyük hava sıcaklığı değişimleri, soğuk/ıslak yağmurlu hava koşulları, sıcak nemli hava sayılabilir.
Besi çiftliği sahibi, sığırlar işletmesine gelmeden önce hazırlıklı olmalıdır. İşletmeye gelen buzağılara uzun saplı, yumuşak kuru ot verilmeli, ıslak veya küflü kuru ot verilmemelidir. Mümkün olduğunca fazla temiz su temin edilmelidir. Su kaynağı serbest erişime imkan verecek şekilde padoklar arasına yerleştirilmelidir. Geldikleri yerden farklı sistemdeki suluklara alışana kadar çitlerin önüne tank içinde ek suluklar konmalıdır. Gelen danaların yem tüketimi takip edilerek, hayvanların yem yediklerinden emin olunmalıdır. Danalar düzgün bir şekilde kuru otu tüketip su içmeye başladıklarında dane yeme başlanabilir ve kademeli olarak karbonhidratlar arttırılır. Dane yemin ilavesini ilk iki gün uzun saplı kuru otun üzerine dökerek yapabilirsiniz. Dereceli olarak bir hafta içinde miktar arttırılabilir.
Danalar satış yerinden işletmeye gelmeden önce parazit mücadelesi ve sığırlar için büyük risk olan BRD’ye (Bovine Respiratory Disease/Sığırların Solunum Yolu Hastalığı) karşı burundan yapılan intra nasal aşı uygulanmalıdır. Bir diğer uygulama ise yavaş salınımlı antibiyotik uygulamasıdır. Buna metafilaksi uygulaması denir. Düşük riskli, stres altında olmayan ya da organik yetiştirilen sığırlar için böyle bir uygulama yapılmaz. Ancak hastalık belirtisi gösteren danalar tedavi edilmelidir. Sığır solunum yolu hastalıkları ile ilgili bir salgın, danalar işletmeye geldikten yaklaşık 5 – 14 gün sonra ortaya çıkabilir.
Böyle bir durum ortaya çıktığında sürü içerisinde tek tek danaları tedavi etmek yerine, belli grup oluşturarak, danaları tedavi etmek daha doğru bir uygulamadır. Genel bir kural olarak, yeni sığır solunum yolu hastalık kompleksi vakaları ortaya çıktığında birbirine temas eden hasta hayvanlar, 3 gün içinde yüzdesini % 10 oranında arttırır, ya da herhangi bir gün tedavi isteyen danaların sayısını % 25 arttırır. Yukarda belirtilen söylenen şekilde önlemler alır iseniz, hayvanların çoğunun enfekte olmasını engelleyebilirsiniz.
Hayvanlar işletmeye yeni geldiklerinde, gün içinde iki kez sağlık açısından takip edilmeli, izlenmelidir. Tedavi gören hayvanları ayrı bir padoğa koymalı ve onları daha yakından takip etmelidir. Bu şekilde hastalığın diğer padoklara yayılması önlenir. Besi çiftliğine gelen hayvanlar 21-35 gün ayrı bir barınağa alınmalıdır. Bu şekilde uygulamalar yapılır ise, öteki hayvanlara olası bir hastalık bulaşması engellenmiş olur.
İşletmeye geldikten sonraki 5’inci ile 7’inci günler arasında, sığırlar yeni yerlerine alışıp stres azaldıktan sonra aşılanabilir.
Yeni gelen sığırlar için şu aşılar önemlidir:
*IBR
*BVD
*PI3 ve BRSV
Karma Klostridial aşı, BRD’den sonra sekonder olarak görülen enfeksiyon için Pasteurella Multocida-Manheimia Haemolytica aşısı da önemlidir. Güvenilir ve geçerli bir veteriner hekim – çiftçi işbirliği ile söz konusu işletme için uygun bir aşılama protokolü belirlenmelidir. Aşıların etkili olabilmeleri için doğru bir şekilde muhafaza edilmesi ve kullanılması gerekir. Uygulama yolu için etiket üzerindeki talimatlar takip edilmelidir.
Birden fazla aşı uygulanırken, aşılar kesinlikle aynı şırınga içinde karıştırılmamalıdır. Aşılar karıştırılırsa etkileri azalabilir. Besi danalarına boynuz köreltme veya kastrasyon işlemi uygulanacağı zamanda aşılama yapılmamalıdır. Boynuz köreltme, kastrasyon ve benzeri işlemler hava şartlarının kötü olduğu zamana denk gelirse, bu uygulamalar hayvanlar üzerinde daha çok strese yol açar. Çok soğuk havalarda bu işlemlerin yapılması önerilmez. Aynı zamanda yağışlı, ıslak ve çok sıcak günlerde de bu işlemler tatbik edilmemelidir. Eğer yaz aylarında aşı uygulaması gerekecekse, günün serin olduğu saatler seçilmelidir. Bu şekilde uygulama yapıldığında, sığırların hem ortam kaynaklı sıcaklık stresi hem de aşıya bağlı vücut sıcaklığı yükselmesiyle ilgili reaksiyonları minimize etmiş oluruz. Sözü edilen bu reaksiyonlar, bazen istenmeyen kalıcı zararlara ve hatta ölüme yol açabilir.
Besi işletmeleri yöneticileri düşük fiyatlı büyük risk altındaki sığırları satın almaya karar verdiklerinde bu sığırlarla yaşayabilecekleri sağlık sorunlarını gidermek için iyi bir plan hazırlamaları gerekir. Söz konusu hayvanlardaki sağlık sorunlarıyla ilgili uygulanacak koruyucu hekimlik ve tedavi planı sürüdeki salgınları minimize ederek olası masrafları kontrol altında tutmayı temin eder. Bu önemli kriterler göz önünde bulundurulmaz ise belirgin ekonomik kayıplarla karşılaşılması kaçınılmazdır.
Derleyen: Dr Nuran Yavuz, Ata Fen A.Ş. Genel Müdürü
Kaynak: Zen Miller, UW Extension Dairy Livestock Agent, Bill Halfman,UW Extension Agriculture Agent, Amy E. Radunz, UW Extension State Beef Cattle Specialist, “Sale Barn Receiving Health Program for Beef Cattle”, UW Extension, May 2010
