Soru: “Suni Tohumlamadan daha çok erkek yavru doğuyor” iddiası doğru mu?
Cevap: Bir boğanın ejakulatında iki populasyon vardır. Spermin bu iki populasyonuna, X-kromozom taşıyan ve Y-kromozom taşıyan sperm denmektedir. Buna karşın, tüm sığır (inek/düve) yumurtaları ise bir X-kromozomu bulundurur. X-kromozom taşıyan bir sperm, yumurtayı döllediği zaman bir dişi (XX) meydana gelmiş olur. Y-kromozom taşıyan sperm yumurtayı döllediği zaman ise bir erkek (XY) meydana gelir.
Geleneksel yolla hazırlanmış sperma ile suni tohumlama yapıldığı zaman, buzağılardaki cinsiyet oranı ile ilgili ne beklemeliyiz?
Geleneksel yolla hazırlanmış sperma ile suni tohumlama yaptıktan sonra elde ettiğimiz 10 buzağıdan 8’inin erkek olduğu durumda ne düşüneceğiz?
Öncelikle, 10 buzağılık bir örnek grubun, gerçek buzağı cinsiyet oranından söz etmek için çok küçük olduğunun bilinmesi gerekir. Neden mi? Çünkü, her gebelik bağımsız bir olay olup, söz konusu buzağının erkek veya dişi olması, aynı ineğin veya sürüdeki diğer ineklerin önceki gebeliklerinden doğan yavruların cinsiyet durumları ile hiçbir şekilde ilişkilendirilemez.
Yukarıda sözünü ettiğim örnekleme ölçüsünün önemini ortaya koymak için, buzağı cinsiyetinin ortaya çıkmasını bir madeni para ile yazı tura atma ile açıklamak istiyorum. Bir buzağı ya dişidir ya da erkek. Buna benzer şekilde bir madeni para atıldığında ya yazı ya da tura gelecek şekilde yere düşer. On kez bir parayı attığımızda, 8 kez tura ve 2 kez yazı elde edebiliriz. Acaba parada bir yanlışlık mı var? Hayır. Her zaman 5 yazı ve 5 tura almanız gerekmez mi? Cevap hayırdır. Neden mi? Öncelikle, bir madeni parayı attığımız zaman yazı gelme ihtimali 2’de 1’dir. Ancak parayı on kez attığımızda, gerçekte 11 muhtemel sonuç vardır. 10, 9, 8, 7, 6, 5, 4, 3, 2, 1 yazı gelmesi veya hiç yazı elde edilmemesi durumu ortaya çıkabilir. Fakat en muhtemel olanı, 5 kez yazı elde etmenizdir. Buna benzer şekilde, on farklı inekteki on gebelikte ortaya çıkacak 11 ihtimal vardır: 10, 9, 8, 7, 6, 5, 4, 3, 2, 1 adet düve veya hiç düve elde edilmemesi durumu.
Geleneksel sperma ile yapılan suni tohumlamadan sonra ne kadar düve beklemeliyiz? 10 buzağılamanın tam olarak 5’inde dişi elde edilmesi ihtimali, sadece %26’dır (*). Bunun yanında, 10 buzağılamada 4-6 arasında dişi elde etme ihtimali ise %66’dır (*). İstatistiksel olarak bir veri setindeki rakam yükseldikçe %50 oranında dişi buzağı elde etme ihtimali de artar. ABD, Minnesota’da Sütçü Sürü Geliştirme Birliği (DHIA) arşivlerinden bilgi alınarak yapılan son bir çalışmada, toplam 2,304.278 adet buzağılamada %53.3 oranında erkek buzağı ve %46.7 oranında dişi buzağı elde edildiği rapor edilmiştir.
Suni tohumlama ve doğal aşım sonrası elde edilen buzağıların cinsiyet oranlarının farklı olduğu yolunda herhangi bir kanıt mevcut değildir.
Aynı şekilde, suni tohumlama boğaları arasında da, yavruların cinsiyet oranları ile ilgili bir fark olduğu tespit edilmemiştir.
Dr Joseph Dalton
Idaho Üniversitesi-Süt Sığırcılığı Yayım Uzmanı
(*) Tablo 1. Doğan 10 adet buzağıdan oluşan bir dizide, farklı sayılarda düve olma ihtimali (% olarak)1
| Düve Sayısı | İhtimal (% olarak) | |
| 10
9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 |
0.1
1 4 12 20 26 20 12 4 1 0.1 |
% 66
|
| 1 Amann ve Siedel, 2007’den uyarlanmıştır | ||
Bir binom deneyinde, n sayısı kadar denemede (10 adet buzağı), y sayısı kadar başarı (5 adet düve) elde etme ihtimalinin hesaplanması için formül aşağıdaki gibidir:
n= Deneme Sayısı
π= Tek bir denemedeki başarı ihtimali
1-π= Tek bir denemedeki başarısızlık ihtimali
y= n adet denemelerdeki başarı sayısı
n!=(n)(n-1)(n-2)……
0!’un 1’e eşit olarak kabul edilmiştir.
Yukarıdaki Tablo 1, pek çok istatistik kitabında bulunabilecek bir formül kullanılarak oluşturulmuştur. Yazarların, açıklayıcı olması için sayıları yuvarlamış olabilecekleri akılda tutulmalıdır. Benim kullanmış olduğum referans:
Ott, L.1988. An Introduction to Statistical Methods and Data Analysis, Third Edition, PWS Kent Publishing, Boston, MA, USA, p.91 (İstatistiksel Metotlara Giriş ve Veri Analizleri, 3.Baskı, PWS Kent Yayıncılık, Boston, Massachusetts, ABD, Sayfa 91).
