İneklerin gözleri yuvalarından dışarı doğru fırlamış ise bu duruma “exophtalmos” adı verilir. Eğer şiddetli bir darbe sonucunda göz yuvarlağı göz çukurunun tamamen dışına fırlamış ise buna da “proptosis” denilmektedir.
İneklerin bazıları ve özellikle Jersey ırkı inekler ırklarıyla ilgili olarak exophtalmiktirler. Bu durum normaldir.
İneklerde gözün dışarıya doğru itilmiş olmasına yol açabilecek sorunları sıralarsak;
Sinusitis, apse, aktinomikoz, gözün arka tarafına rasgelen ve gözü dışarıya itebilecek olan tümör oluşumları akla gelebilir.
Exophtalmos üst çenede (maxilla) oluşan apseler yüzünden gözün dışarıya itilmesi sonucunda oluşabilir. Sinüslerin yangısı ile kombine olabilir.
Exophtalmos Aktinomikoz (Actinomycosis bovis enfeksiyonu) ile ilgili olarak gözün arka bölümünde (retrobulbar) oluşan lezyonun göz yuvarlağını itmesi sonucunda karşımıza çıkabilir ya da retrobulbar bir tümör (Lymphosarcoma) vardır.
Demek ki; exophtalmos bir hastalık değil, bir belirtidir ve bizim aklımıza bazı hastalıkları getirir. Örneğin; göz arkasında apse, sinüzit, aktinomikoz, tümör.
Exophtalmos varsa diğer belirtiler göz önüne alınmalıdır. Durgunluk, iştahsızlık, vücut ısısının yükselmesi ve burun akıntısı yönünden incelenmelidir. Burun akıntısının ve göz yaşı akıntısının tek taraflı (unilateral), çift taraflı (bilateral) ya da irinli olup olmadığına dikkat edilmelidir. Exophtalmos vakalarında bazen göz yaşı ve burun akıntısı aynı taraftadır (ipsilateral). Bu durum teşhis için ipucu olabilir.
Exophtalmos durumunda akla gelmesi gereken en önemli hastalık löykoz’dur. Löykoz BLV = Bovine Leucosis Virüs tarafından oluşturulan bir hastalıktır. İştahsızlık, ishal, koyu renkli dışkı, bazen de felçler ile ortaya çıkar. Gerçek mide de (abomasum) kanama olduğu için dışkı koyu renkli olarak görülür. Bu hastalığın en önemli belirtisi ise tümörlerdir (lymphosarcoma). Lymphosarcoma yapısındaki tümörler göz arkasında olduğunda gözü iterek dışarıya doğru fırlamasına yol açar.
Exophtalmos, her ne sebeple olursa olsun, başka komplikasyonlarla da birlikte olabilir. Ağrılıdır. Göz üzerinde ülserler oluşabilir. Göz bulutlanır, boz bir renk alır (keratitis).
Exophtalmos’un birlikte olduğu hastalıklar arasında diş sorunları, burun boşluğunun tıkanması ile ilişkili olarak hırıltılı solunum da akılda tutulmalıdır. Şaşılık ile exophtalmos birlikte görülebilir. Görüldüğü gibi “patlak gözlü” ineklerin bize işaret ettiği başka sorunlar vardır.
Exophtalmos’un tedavisi yoktur. Arka plandaki hastalıkla ilgili olarak tedavi girişimleri yapılabilir. Aktinomikoz için iyot ve penisilinli antibiyotik tedavisi, sinüzit için tedavi denemeleri, diş sorunları varsa onunla ilgili tedaviler, apse varsa cerrahi müdahale ve antibiyotikler yapılabilir. Ağrı kesici ve yangı gidericiler uygulanır. Bu tedavilerin başarı şansı düşüktür.
Exophtalmos’ta başlıca sorun Löykoz ile ilgili olup olmadığının tesbitidir. Yukarıda sayılan diğer sebeplerle karşılaştırılarak “ayırıcı tanı” ya gidilmelidir. Löykoz şüphesi varsa teşhisi yönünden laboratuar analizlerine başvurulmalıdır. Löykoz tehlikeli bir sürü hastalığıdır. Böyle bir şüphe oluştuğunda 23 Aralık 2011 tarihli 28151 sayılı resmi gazetede yayınlanan yönetmeliğe göre hareket edilmeli, şüpheli ineklerin sütleri buzağılara verilmemelidir.
İneklerde boynuz kesme yapıldığında antibiyotik ve yangı gidericiler kullanılarak önlem alınmalı, sinusitis yönünden dikkatli olunmalıdır.
Yemlere iyot katılmasının, birçok yararı olduğu gibi, aktinomikoz yönünden de yararı vardır.
Löykoz yönünden laboratuar analizleri yapılmasında gecikme ve ihmal olmamalıdır.
