İneklerde doğum sonrası idrarda kan görülmesine “puerperal hemoglobinüri” adını veriyoruz. Bilindiği gibi hemoglobin kana rengini veren, alyuvarların (eritrositlerin) içinde bulunan, oksijenin vücut içinde taşınmasını sağlayan maddedir.
Doğum sonrası iştahsızlık, doğumu takip eden günlerde süt veriminin giderek artması, bağırsak sorunları, kuru dönem besleme hataları gibi problemlerin sonucunda ortaya çıkan fosfor eksikliğine bağlı olarak “puerperal hemoglobinüri” meydana geliyor. Sütle birlikte vücuttan çok miktarda fosfor çıkışı olup, fosfor alımının bunu karşılayamaması sonucunda fosfor eksikliği (hipofosfatemi) oluşuyor. Damar içerisinde eritrositlerin (alyuvarların) çatlaması sonucu hemoglobin dışarı çıkıp idrara karışıyor. Bir hemolitik anemi söz konusu oluyor. Alyuvarların oksidatif yıkımlanması (Heinz Body tipi yıkımlanma) sonucunda eritrositler çatlıyor ve kansızlık belirgin hale geliyor. Kana rengini veren hemoglobin idrara karışıyor. İdrar çay rengi ya da şarap rengi diyebileceğimiz bir renge dönüyor.
Bilim insanları bu durumu birinci derecede fosfor eksikliğine bağlıyorlar. Ancak antioksidan enzim eksikliğini de göz önüne alarak gluthathione peroksidaz enzimi eksikliğinin ve dolayısıyla selenyum eksikliğinin, superoxide dismutase enzimi eksikliğiyle ilgili olarak bakır eksikliğinin de bu duruma yol açan etkenler arasında olduğunu vurguluyorlar.
Hemoglobinin idrara karışması yani kan işeme durumunda diğer bazı belirtiler de görülebilir. Örneğin; kas zayıflığı, kas ağrıları, tüylerde matlaşma, neuromuscular bozukluklar (sinirsel belirtiler), halsizlik, düşkünlük, durgunluk, yatar pozisyon da ortaya çıkabilir.
Dışkı kuru ve sert bir hal almıştır. Pica belirtileri de görülebilir, yani inek yem olmayan maddeleri yemek isteyebilir. Böyle durumlarda vücudun direnç sistemi (immun fonksiyonları) zayıflamış olduğundan inek enfeksiyöz hastalıklara da yatkın bir haldedir.
Puerperal hemoglobinüriye zemin hazırlayan etmenleri sıralarsak; yüksek verimli, kuru dönemde yanlış beslenmiş, özellikle şişmanlatılmış inekler bu hastalığa daha yatkındır.
Doğum sonrası 1-6 hafta arası ve özellikle de pik dönemde çok süt veren ineklerde fosfor noksanlığı görülme olasılığı yüksektir.
Doğuma yakın dönemde ineklere şeker pancarı (Beta vulgaris) posası verilmesi hastalığın görülmesi yönünde yatkınlık oluşturur. Hastalığın çok doğum yapmış, 3-6 laktasyon arasındaki ineklerde görülme ihtimali daha fazladır. Hastalığın ileri durumda ölümcül olabileceği de bilinmektedir.
Puerperal hemoglobinüri tedavi edilebilir. Tedavide ağız yoluyla ve enjeksiyon şeklinde fosfor verilmesi gereklidir. Ayrıca ileri dereceye varmış olan sorunlarda B komplex vitaminler ile dextroz desteklerinin de kullanılması yararlıdır.
Önemli olan koruyucu hekimliktir. Hastalığın ortaya çıkmaması için kuru dönemde ineklerin yağlandırılmaması, kuru dönemde pancar posası verilmemesi, bu dönem içerisinde yemlere fosfor, bakır ve selenyum katılması yerinde olur.
Hastalığın babesiosis , leptospirosis ve bir Klostridyum enfeksiyonu olan basiller ikterohemoglobinüri ile karışabileceğini de, ayırıcı tanı bakımından, aklımızda bulundurmalıyız.
