Çiftlik hayvanlarının sürü yönetiminde, teşhis, tedavi ve koruyucu hekimlik hizmetlerinde laboratuvarın yardımı kaçınılmazdır. Yapılacak laboratuvar analizlerinin yol göstericiliğinde karar vermek takip edilecek en akıllıca yöntemdir.
Sürü yönetiminde önleyici, kontrol edici, yönlendirici yol laboratuvardan geçer. Hastalık söz konusu olduğunda ise doğru teşhis yine laboratuvar yöntemlerinden yararlanılarak konulur.
Klinik belirtiler yönünden birçok hastalık birbirine benzer. Ancak; laboratuvar analizi, teşhisi ve dolayısıyla uygulanacak tedaviyi olumlu yönde etkiler.
Hangi durumlarda laboratuvardan yararlanırız?
Rasyonlardaki eksikliklerde veya dengesizliklerde, zehirlenme şüphesinde, yavru atma hallerinde, ishal, meme iltihabı, döl tutmama, topallık gibi problemler söz konusu olduğunda laboratuvar tekniklerinden yararlanmak şarttır. Yavru atmaya sebep olan birçok hastalık vardır. Bunların bazıları, en başta bruselloz insanlara da bulaşabilir. Böylesine tehlikeli bir hastalığın erken teşhisi sürünün durumunu bilmemiz ve önlemler almamız için bize yol gösterecektir. Hiçbir atık durumunda atık yavruyu laboratuvara göndermeden karar vermek doğru değildir. Laboratuvar analizinde bir şey çıkmaması bile bir teşhistir ve bir değer taşır.
Vücut atıkları her zaman bize bilgi verir. Dışkıda, idrarda, rahimden gelen sıvılarda, sütte herhangi bir anormallik görüldüğünde en kısa sürede laboratuvara başvurmak yerinde olur. Diğer yandan ölüm, özellikle ani ölüm olduğunda, klinik duruma bakılarak hayvanın tümü laboratuvara götürülebileceği gibi, karaciğer, böbrek, bağırsak içeriği, beyin gibi organlar da laboratuvara götürülebilir.
Laboratuvardan yararlanacağımız bir başka konu dış ve iç parazitlerle mücadeledir. Dış parazitlerden, görünen parazitlere karşı geniş etkili ilaçlar kullanılarak mücadele yapılması mümkünse de, uyuz etkenlerinin laboratuvarda teşhisi için deri kazıntısı gönderilmesi şarttır. Uyuz olduğu tahmin edilen bölgeden kanatırcasına alınan deri kazıntısı laboratuvara gönderilerek problemin uyuz olup olmadığı teşhis edilir. Daha sonra en etkili ilaç kullanılarak kesin çözüm bulunur. Birçok deri hastalığı klinik yönden benzerlik göstereceğinden, laboratuvar analizlerinin yaptırılması çok önemlidir. Kan işeme hallerinde, klinik bulguların yanı sıra olayın hematuri mi yoksa hemoglobinüri mi olduğu yönünde tahlil istenebileceği gibi, kan parazitleri yönünden de kan tahlili istenmelidir. Özellikle yaz aylarındaki kan işeme durumlarında ayırıcı tanı tedaviye yön verecektir.
İç parazitlerle mücadelede ise laboratuvarın yardımını almak büyük önem taşır. Kıl kurtları, kelebekler ve şeritler sürümüzde problem halinde olabilir. Teşhise ve tedaviye giden yol laboratuvardan geçer. En etkili ve en ekonomik ilaç bu şekilde bulunarak kullanılır.
Hatta; daha ileri boyutta, uygulanan tedaviden üç hafta sonra dışkı muayenesi yaptırılarak sürümüzün parazitlerden ne kadar temizlendiğini kontrol edebiliriz. Görüldüğü gibi laboratuvar teşhis yöntemi olduğu gibi, aynı zamanda bir kontrol yöntemi olarak da kullanılabilir.
Mastitis yani meme iltihabı durumlarında da laboratuvara süt göndermek en önemli yardımcımızdır. Laboratuvar sonucu beklenmeden tedavi girişimlerine başlanabilir. Laboratuvar sonucu geldiğinde ise tedavi o yönde sürdürülebileceği gibi, tamamen değiştirmek de gerekebilir.
Laboratuvarın önemini ortaya çıkaran önemli hastalıklardan biri de şap hastalığıdır. Dünya’da bilinen yedi çeşit şap virusu vardır. Şap hastalığı ortaya çıktığında yapılabilecek en akıllı iş aşılamadır. Kullanılacak aşıların doğruluğunu etrafımızda süren hastalığın gerçek teşhisi ile sağlayabiliriz. Çünkü, şap hastalığında birine karşı hazırlanmış aşı, diğerine karşı koruyucu etki yapmaz.
Çiftlik hayvanlarında ishale sebep olan çok sayıda mikroorganizma vardır. İshal durumlarında klinik belirtilerin yanı sıra sebep olan virus, bakteri, parazit gibi, etkenlerin laboratuvar yoluyla teşhisi tedavimize ışık tutacaktır. Laboratuvardan yardım almadan yapılan tedaviler “kör tedavi” olup başarısı tesadüfe bağlıdır.
Hastalıklar dışında da sürü yönetiminde yardımımıza koşacak laboratuvar analizleri söz konusudur. Rasyonun analizi, yem hammaddelerinin analizi, kaba yemin, örneğin, silajın, yoncanın analizi bize yarar sağlar. Silajın kuru maddesinin bilinmesi, bir kaba yemin işe yarar selüloz içeriğinin analizi, yem hammaddelerinin protein içeriklerinin analizi doğru beslemenin garantisidir. Ayrıca bu analizler birim besleyici maddenin uygun fiyata satın alınmasını da sağlar.
Laboratuvar analizleri istatistiksel olarak değerlendirilebilir ve bu yöntemle sürünün, bölgenin, ülkenin, aylara, mevsimlere göre mikrobik ya da paraziter profilleri de çıkarılabilir. Bu istatistiksel bilgiler koruyucu hekimlik yönünden alınacak önlemler, uygulanacak aşılar, yapılacak antiparaziter mücadeleler ve periyodik bakımlar hakkında bizi yönlendirir.
Laboratuvar testleri teknolojinin gelişmesine paralel olarak gelişerek, çiftlikte yapılabilen, hayvanın yanında yapılabilen şekilde test kitleri haline de getirilmiştir. Doğruluğu kanıtlanmış test kitlerini kullanarak laboratuvarı ayağımıza getirmiş olduğumuz gibi, hızlı teşhisin vereceği olanakları da kullanmış oluruz.
Laboratuvar teşhisinden otopsi ile birlikte veya hayvan mezbahada kesildikten sonra yararlanmak mümkün olabilir. Mezbahada kesimden sonra ortaya çıkan problemleri bilmek, oradan alınan numuneyi laboratuvara göndermek sürü yönetiminde vazgeçilmez bir kuraldır.
Laboratuvara bir numune göndermenin kendine has yöntem ve usulleri vardır. Numunenin laboratuvara bozulmadan, karışmadan, en kısa sürede, işaretlenerek ve gerekirse belli solüsyonlar içerisinde ulaştırılması şarttır. Numunelerin birbirine karışması, yolda bozulması, istenilen miktarda gönderilmemesi sonuçlarımıza olumsuz etki yapacak, zaman kaybına, yanlış teşhise yol açacaktır.
Her işte olduğu gibi laboratuvara numune gönderilme işleminde de usulüne uygun davranılmalıdır. Laboratuvardan yararlanabileceğimiz konular sınırsızdır. Örneğin; hormon tahlilleri, mantar enfeksiyonları yönünden tahliller, kalıntı tahlilleri, genetik tahliller, toksikolojik tahliller ya da kimyasal tahliller her zaman başvurabileceğimiz yöntemlerdir.
Özet olarak; teşhiste, tedavide, sürü yönetiminde, koruyucu hekimlikte, ani ölümlerde, yavru atmalarda, vücut sıvılarındaki anormalliklerde laboratuvarın yol göstericiliğinden yararlanmak, bu işin en kısa zamanda ve uygun şekilde yapılmasını sağlamak gerekir.
