Sığır ırklarının heterozigot olarak melezlenmesi sonucu elde edilen HETEROSİS’in, ebeveynlerden daha üstün verimli döller ortaya çıkmasını sağladığı bilinen bir gerçektir.
Elde edilen F1 buzağı her yönden ebeveynlerinden üstün olur ki, buna hybrid vigor veya tür azmanı, melez azmanı adını veriyoruz.
Heterosis safkan yetiştirmenin tamamen tersi bir uygulama olup, besi için materyal sağlama amacına yöneliktir.
Dünya’da yaygın olarak yararlanılan bu yöntemin çokça uygulanan şeklinde iri yapılı ırkların boğalarıyla küçük yapılı inekler melezlenir. Burada bir tamamlayıcılık söz konusudur. Yani; yüksek verimli ırk düşük verimli ırkın zayıf yönlerini örter, güçlü kısımlar öne çıkar.
Heterosis ile, özellikle doğu bölgelerimizde, mevcut sisteme derhal adapte olabilecek şekilde, besiye uygun danalar elde edebiliriz.
Sistemin Temel Kuralları:
1-Mutlaka rotasyonlu ve safkan boğa kullanılmalıdır. Doğan F1 melezi erkekse beside kullanılmak üzere ayrılır. Dişi F1’ler anne ve baba ırkından olmayan SAFKAN bir boğa tohumuyla tohumlanır. Her döngüde aynı rotasyon sistemi takip edilir.
2-Organize bir sistem içerisinde çalışılmalıdır. 1.inci maddedeki temel ilkeye uyulmazsa Heterosis sağlanamaz.
3-Rotasyonda uygulanan 3 ana yöntem vardır. Tercihen önerdiğimiz yöntem kırmızı ırktan doğanların beyaz veya siyah renkli ırklarla, beyaz veya siyah renkli ırklardan doğanların kırmızı renkli ırklarla melezlenmesi şeklindedir.
İlk suni tohumlamaların kolay doğum, boynuzsuzluk, kolay uyum sağlama özelliği ve dayanıklılık yönünden ANGUS ırkı ile yapılması gerekir. Sonraki döngülerde Hereford, Limousin, Piedmentosa, Simmental, Kırmızı Angus gibi ırklar, daha sonraki döngülerde ise Şarole ırkı kullanılarak rotasyon gerçekleştirilebilir. Tohumların genellikle östrus sinkronizasyonu ile yapılması tercih edilecektir.
Heterosis’ten elde edilecek yararlar:
- Heterosis’ten ilk döngülerde %30 civarında üstünlük elde ederek, çok kısa sürede Doğu Bölgelerimizde karkas ağırlığını yükseltmek mümkündür.
- Giderek ağırlıklar artacak ve elde edilen yarar %30’un altına düşecektir. Karkas ağırlıkları 300 kg civarına geldiğinde bile her heterosis çalışmasından %9 oranında bir artış beklemek mümkündür.
- Yemden yararlanma artacaktır.
- Mevcut düzeni bozma çalışmasına girişmek yerine, mevcudu iyileştirmek üzerine çalışılacağından daha hızlı yol alınacaktır.
- Heterosis ile elde edilen tür azmanları daha dayanıklı, uyum yeteneklerini yüksek, dirençli, bağışıklık sistemleri güçlü buzağılar olurlar.
- Heterosis uygulamasıyla elde edilen inekler daha yüksek fertiliteye sahip ve daha uzun ömürlü olurlar.
- Doğu bölgelerimizde suni tohumlama uygulamasının artması başta bruselloz olmak üzere çiftleşme ile bulaşan hastalıklar için önlem olacaktır.
- Üretenler için yüksek kazanç, besiciler için besiye elverişli materyal elde etme imkanları doğacaktır.
- Et işleyenler daha büyük değerli et parçaları ile çalışacaklar, bu suretle kıymalık et ucuzlayacaktır.
- Piedmentosa ırkı kullanıldığında, ileride “kolesterolsüz dana eti” gibi özel et pazara girecektir. Piedmentosa ırkı myostatin geni bulundurduğundan etteki kolesterol miktarı derisi alınmış tavuk etinden ve salmon balığından daha azdır.
- Hybrid vigor= tür azmanı = melez azmanı danalar erken kesim olgunluğuna geleceklerdir.
Uygun aşılama ve parazit mücadeleleri ile desteklenmiş TİCARİ MELEZLEME çalışmaları üreticiye kazanç, tüketiciye kaliteli ve bol et olarak yarar sağlayacak, etin marketteki fiyatı arzın arttırılması suretiyle ucuzlayacaktır.
Anahtar Kelimeler: Heterosis, Heterozigot, Hybrid vigor, Crossbreeding, Complementarity
* Bu yazı Tarım ve Köyişleri Bakanlığı TÜGEM Genel Müdürlüğü’ne öneri olarak sunulmuştur.
