Çiftlik hayvanlarında B1 vitamini (Thiamine) vücudun birçok kimyasal reaksiyonunda rol oynar. Örneğin; asetilkolin, piruvat, ATP, Krebs siklusu gibi. Karbonhidrat metabolizmasında, hücrelere, beyne ve sinir dokusuna enerji sağlanmasında görevlidir. Sinir sisteminin normal fonksiyonlarını yapabilmesi için thiamine şarttır. Sinirsel sinyallerin düzenlenmesinde ve kasların kasılmasında önemli rolü vardır.
Thiamine (Tiyamin) işkembeli hayvanlarda işkembedeki yararlı bakteriler tarafından sentezlenir. Suda eriyen vitaminlerden biridir. Vücutta stoklanmaz. Herşey yolundaysa, normal koşullarda işkembede yararlı bakteriler ve infusorialar tarafından mikrobiyal sentez yoluyla üretilen bir vitamindir.
B1 vitamini (Tiyamin) bazı koşullarda işkembede sentezlenemez. İşkembenin durması, özellikle rumen asidozu söz konusu olduğunda B1 vitamini sentezlenemez. İşkembedeki bazı mikroorganizmalar (Clostridium sporogenes, Bacillus thiaminalyticus) thiaminase enzimi salgılayarak thiamine (B1 vitamini) yıkımlanmasına sebep olur.
Taneli yemlerin aşırı miktarda ve dengesiz olarak hayvan tarafından alınması durumunda B1 vitamini üreten (sentezleyen) mikroorganizmaların aşırı asitli işkembe ortamında ölmesi ve thiaminase enzimi salgılayan mikroorganizmaların çoğalması sonucunda B1 vitamini eksikliği ortaya çıkar.
B1 vitamini eksikliğinin sebep olduğu en önemli hastalık poliensefalomalasi (PEM) dir. Poliensefalomalasi (Cerebrocortical nekroz = CCN) sinirsel belirtilerle kendini gösterir. Başı bir yere dayama, bayılma, kasılmalar, nöbetler, başın arkaya doğru şiddetli bir şekilde kasılması (opistotonus), titremeler başlıca belirtilerdir.
Ayrıca B1 vitamini eksikliği zayıflama, yemden yararlanmanın azalması, körlük, şaşılık, sersemlik gibi belirtilerle de kendini gösterir.
B1 vitamini eksikliğine ayrıca thiaminase (Tiyaminaz) enzimi içeren otlar da yol açabilir. Brassica ailesinden otlar (Turpgiller, hardalgiller, lahanalar, kolza= kanola), eğrelti otu (Pteridium aquilinum), yanarçalı veya süpürge otu adı verilen Kochia scoporia bitkisi, at kuyruğu otu (Equisetum arvense) thiaminase enzimi salgılayarak B1 vitaminini yıkıma uğrattıkları için eksikliğe yer açarlar.
Sülfür (kükürt) içeren yemlerin hayvanlar tarafından aşırı miktarda tüketilmesi de B1 vitamini eksikliğine yol açar.
B1 vitamini dışarıdan ilaç olarak verilerek tedavide kullanılır. İşkembe hareketlerinin kaybolması veya azalması durumunda, iştahsızlıkta, sinirsel hastalıklarda, yatalak inek sendromunda, B1 vitamini eksikliğinden şüphelenilen her türlü sorunda, PEM (poliensefalomalasi) tedavisinde enjeksiyonluk olarak hazırlanmış B1 vitamini preparatları veteriner hekimlikte sıklıkla kullanılmaktadır.
Ayrıca ağız yoluyla (oral) kullanımı da söz konusudur. Yem katkılarında yer alır. B1 vitaminin kullanımında ilk dozun, prospektüsünde yazan en yüksek dozda İ.V (damar içi) olarak verilmesi, ondan sonraki dozların ise 6-8 saat arayla İ.M (kas içi) olarak sürdürülmesi önerilmektedir. Tedaviye, belirtiler geçene kadar, 3-5 gün aynı şekilde devam edilmelidir.
Koruyucu hekimlik:
Yemlere B1 vitamini katılması yararlıdır. Ancak; asıl dikkat edilmesi gereken yukarıda saydığımız B1 vitamini sentezini önleyen veya yıkımlanmasına yol açan etkenlerden uzak durulmasıdır. Başta asidozun, subklinik ve kronik asidozun önlenmesi şarttır. Yukarıdaki engeller söz konusu olmazsa B1 vitamini işkembeli hayvanlarda zaten üretilecek ve eksikliği ile ilgili sorunlar ortaya çıkmayacaktır.
