Hayvan barınaklarında, özellikle kapalı barınaklarda biriken gübrenin açığa çıkardığı dört zararlı kimyasalın biri amonyaktır.
Hidrojen sülfit, karbondioksit ve metan gazı ile birlikte amonyak birikmesi ineklere, besi danalarına, diğer tüm çiftlik hayvanlarına ve özellikle de buzağılara büyük zararlar verir.
Gaz halinde ortaya çıkan ve barınak içerisine yayılan amonyağın en kötü etkisi solunum yollarına yaptığı tahriş edici etkidir. Akciğerlerde şişme, göz ve solunum yolunda tahriş yapan amonyak, aynı zamanda zatürre hastalığına da zemin hazırlar.
Amonyak, özellikle kapalı barınaklarda en büyük stres kaynağıdır. Barınak havasının kalitesini bozar. Ahırın kalabalık olması ayrıca bu problemi daha da zor bir hale getirir.
Ahırlarda iyi havalandırma, iyi besleme kadar önemlidir. Amonyak ve diğer zararlı gazlar hayvanların savunma mekanizmasını bozup, hastalıklara hazır hale gelmelerine yol açacağı gibi, yemden yararlanmalarını da azaltır. Bu kötü etkiye maruz kalan hayvanlar istenilen canlı ağırlık artışı veya süt artışını sağlayamazlar.
Amonyak ahır ortamında birikerek önce gözyaşının artmasına sebep olur. Daha sonra, yutkunma güçlüğü, boğulma hissi meydana gelir. Giderek akciğer dokusuna derinlemesine işleyen zararlı gazlar tahriş ettikleri dokuya mikropların girmesi için kapı açarlar. Sonraki safhada öksürük, burun akıntısı, sık soluma ile zatürre belirtileri kendini gösterir.
Amonyak emisyonunun artması hayvanlar için zararlı olduğu gibi, insanlar için de zararlıdır. Çalışanlara zarar verir. Diğer yandan hayvan refahı ilkelerine de aykırıdır. Bu koşullar düzelmedikçe, zatürre olan, öksürüğe yakalanan sığırlar tedavi edilseler bile nüksetmeler kaçınılmazdır. Buzağılar ise; ergin sığırlardan çok daha hassas olup, zatürre’den ölürler ve buzağılar arasında zatürre hızla yayılır.
Solunum yolu enfeksiyonlarından uzak durmak, süt ve et üretiminde karlılık, insan ve hayvan sağlığı için amonyak birikimine mutlaka çare bulunmalıdır. Bunun için kapalı, havalandırmasız barınaklar yerine açık, havalandırmalı barınaklar tercih edilmelidir. Çatı ortasında açıklık bırakılmalıdır. Zararlı gazların ahır içinde birikmesine meydan verilmemelidir.
Gübreler sıklıkla ortamdan uzaklaştırılmalıdır. Ahırların aşırı kalabalık olmaması için önlem alınmalı, sürü yönetiminin temel ilkesi olan “Temiz ve Kuru” prensibine uyulmalıdır. Gübre yönetimi, gübrenin ahırda kalma süresi, mekanik ve doğal havalandırma ve sıcak havalarda alınacak olan ek önlemler amonyak seviyesini azaltacak, hayvanların verimli ve sağlıklı olmalarını sağlayacaktır. Ahırdan gübrelerin uzaklaştırılması ve havalandırma aynı zamanda bir “Koruyucu Hekimlik” hizmeti olarak algılanmalıdır.
Stresi azaltmak, hastalıkları azaltmak ve verim arttırmak, dolayısıyla kazanç elde etmek anlamına gelir.
