Mayıs ayının son haftasında ABD’de Kolorado eyaletinde birkaç büyükbaş işletmesini ziyaret ettik. İzlenimlerimi sektörle paylaşmanın yararlı olacağını düşünüyorum.
Kolorado’da, özelikle başkent Denver çevresinde, üç adet büyük sayılabilecek sütçü sığır işletmesi, bir adet düve işletmesi, bir adet boğa barınağı ve bir de ilginç bizon çiftliği gezdik. Sütçü işletmelerin biri 2.000 baş sağmal, biri 4.000 baş, diğeri ise 5.000 baş sağmal inek bulunduruyordu. Bunlar Holstein çiftlikleriydi. Holstein işletmelerinin bir tanesinin yakınında 80.000 başlık besi çiftliği vardı. İçine giremedik. Ancak, uzaktan fotoğraflarını çektik. Bizim için gerçekten çok ilginç bir görünüm sergileyen, et sığırcılığı için ise harika bir manzara.
ABD Kolorado eyaletinde de daha önce gezdiğim birçok eyaletteki gibi temel noktalar iyice oturmuş. İnek konforu, ineklerin serinletilmesi, lohusa takip programı, kuru sağım artık tartışmasız ve sorgulamasız bir biçimde tamamen uygulamaya konulmuş.
Kolorado’daki süt sığırcılığı işletmelerinin sorunları bugünlerde iki ana konuda bütünleşiyor. Birincisi süt çok ucuz, ikincisi kredi veren bankaları batmış. 2009 yılındaki krizi halen atlatamadıkları görünüyor. Çiğ sütün 100 poundu, 13 Dolar. Güncel fiyatlarla 1 litre süt 46 Kuruşa geliyor. Çiftlik sahipleri kredi aldıkları bankanın battığını, banka devlete geçince borçları başka bankalara 1 doları 25 cente sattığını söylediler. Sütün ucuzluğu ve kredi verecek bankaların batmasının üst üste gelerek problemleri katladığını ifade ettiler. Yine de umutlu olduklarını, çünkü süt fiyatının geçen yıl 100 pound için 9 dolar olduğunu söylüyorlar. (Güncel fiyatlarla 1 litre çiğ süt 32 kuruş) Çiftlik sahiplerine ısrarla sormamıza rağmen, devletten hiçbir yardım görmediklerini, problemleriyle baş başa kaldıklarını, geçen yıl birçok çiftliğin kapandığını, bu yıl da birçok çiftliğin kapanma tehlikesiyle karşı karşıya kaldığını anlattılar. Piyasada çok süt olduğunu, tüketimin ise azaldığını, bu yüzden sütün ucuzladığını söylediler.
Bölgede genel olarak verilen yemler yonca, mısır ve şeker pancarı posasından oluşuyor. Süt çiftliklerinden Bella Holstein bir aile işletmesi. Karı-koca işletiyorlar. 1979 yılında, yani 31 yıl önce, 100 inekle başladıkları Holstein çiftliği şimdi 2400 baş sağmal ineğe ulaşmış. Başarılarının sırrını sorduğumuzda “çok çalışma ve yıllar süren planlama” olarak yanıtladılar. Çiftliklerinde eşleştirme programı ve dişi sperma kullanıyorlar. Yıllar içerisinde sperma seçiminde Tip puanına önem verdiklerini, çünkü süt miktarının zaten yüksek olduğunu, bu gelinen noktadan sonra yemden yararlanma, yemi süte çevirme ( Feed-Pro) konusunda öne çıkmış boğalar tercih ettiklerini söylediler. Yüksek cüsseli ineklerden ziyade, orta cüsseli, ayaklara çok yük bindirmeyen yapıda inekler tercih ediyorlar. Uzun ömürlülük puanı, ayak-bacak ve meme indeksi yüksek boğa tohumlarını tercih ediyorlar. Krizde son yıllarda elde ettikleri birikimleri tamamen kaybettiklerini ifade eden çiftlik sahibi, inek başına sürü ortalamasının 81 pound = 36,7 kg olduğunu, fiyatın ise en az 100 pound için 17 dolar olması gerektiğini söyledi. ( 1 litre süt için talep edilen fiyat en az 60 kuruş).
Diğer bir çiftlik ise sütünü peynir fabrikasına veren 21 yıllık bir işletme, Empire Dairy şirketiydi. 82 kişinin çalıştığı bu işletmede 4.800 baş sağmal inek vardı. Erkek buzağıları, ağız sütünü aldıktan sonra, hemen satıyorlar. Fiyatı 50 Dolar. 3 kez sağım yapılıyor. Kuru sağım sistemi uygulanıyor. Tohumlamada “boya ve tohumla” sistemi tamamen oturmuş. Altlıklar kum. Somatik hücre ortalama 104.000. Sürü süt ortalaması inek başına, günlük 39,5 litre. Buzağı barınaklarının yönleri yaz ve kış olarak değiştiriliyor. İnek barınaklarının rüzgar gelen tarafı kışın kapalı. Diğer tarafları açık. Haziran ayında ise hepsi açılıyor.
Yol üzerinde içine giremediğimiz Aurora organik süt işletmesi hakkında bilgi aldık. İnekler tamamen çayırda besleniyorlar. Sütleri markette normal sütün iki katından biraz fazla bir fiyata satılıyor. Toplam 14.000 baş inekleri var. Sütleri tesis kendi şişeleyip, satıyor.
Üçüncü işletme Veeman Dairy. Ortalaması 36,5 kg. Fiyatlarına ek olarak, 100 pound için 10 cent somatik hücre azlığı dolayısıyla prim alıyorlar. Yağ ortalamaları % 3,6. Protein ortalamaları ise %3,15. Sütü pizza peyniri yapan bir fabrikaya satıyorlar. Boğa sperması seçerken meme ayrımı belirgin, meme ligamentleri sağlam, çok büyük cüsseli olmayan inekler verecek spermaları tercih ediyorlar. Meme yerleşimine çok dikkat ediyorlar.
Özellikle Quail Dairy şirketinde sağım Rotary Sistem ile yapıldığından çok büyük cüsseli hayvanların bu sisteme uygun olmadığını ifade ediyorlar. Çiftlik sahibi Rotary Sistemin ineklerin çok hoşuna gittiğini ve sağımı biten ineklerin aşağıya inmek istemediklerini söyledi. Genel olarak ABD’deki diğer çiftliklerde olduğu gibi ziyaret ettiğimiz işletmelerde de sahipleri işletme içerisindeki evlerinde oturuyorlar. Yonca, mısır dışında barbunya fasulyesi ve bira posası verenler de var.
Bu işletmelerden Empire Dairy kışın doğumların az olması için, kışa denk gelmeyecek şekilde ovsync programı uygulayarak östrus sinkronizasyonu yaptıklarını söyledi.
Çiftliklerde en önemli iki problemin işçi sirkülasyonu, çiğ süt fiyatlarının ucuzluğu olduğunu, diğer problemlerin ise çevre konusundaki aşırı sıkı kurallar ve her türlü ekonomik koşulların kendilerini etkilemesi olduğunu söylüyorlar. Eskiden süt ve yem fiyatlarını takip etmelerinin yeterli olduğunu, şimdi ise global her türlü ekonomik faaliyeti takip etmeleri gerektiğini ifade ediyorlar. Endüstriyi her şeyin etkilediğini, bir çiftlik sahibinin bunları yakından takip etmezse başarılı olamayacağını anlatıyorlar.
Bazı işletmeler BST (Bovine Somatotropin) kullanmayı sürdürürken, bazı işletmeler BST kullanmaktan vazgeçmiş. Buna nasıl karar verdiklerini sorduğumuzda sütü alanların kendilerini yönlendirdiklerini anlattılar. Sütü alan peynir yapıyorsa kesinlikle BST kullanılmasını istemiyor, ancak içme sütü yapanlar ise BST kullanılması konusunda çok sıkı davranmıyorlarmış.
Quail Dairy çiftliği gübreyi kurutup altlık olarak kullanıyor. Önce suyu sıkılan gübre, daha sonra bir aletle araziye uzun hatlar boyunca yayılıyor. Aletle gübre içerisine oksijen enjekte ediliyor. Yanma işleminden sonra gübre mikroplardan arınmış olarak altlık halinde kullanılmaya elverişli hale geliyor.
Yol üzerinde içine giremediğimiz Cattlco şirketinin besi yerini gördük. Fotoğraflarını çektik. Açık serbest sistemde 80.000 dananın bir arada beslendiği bir üniteyi görmek gerçekten güzel bir deneyim oldu.
Q-Ranch Düve çiftliği ise, düvelerin bakılıp beslenerek, gebe bırakıldıktan sonra asıl işletmeye gönderildikleri bir yer. 11.000 başlık bu işletme tamamen açık biçimde tasarlanmış. Kolorado deniz seviyesine göre 1800 metre yükseklikte bir eyalet. Böyle yüksek bir yerde yetişen düvelerin daha uzun ömürlü, daha yüksek verimli olduklarını söylüyorlar.
Rocky Mountain etçi ırk boğa barınağında ise spermaları alınan, işlenen, orada bakılıp, beslenen boğaları görmek çok hoşumuza gitti. Siyah, Kırmızı Angus ve Hereford boğaların bulunduğu barınakta fotoğraf çekme, yem formülasyonu ve sperm üretimi hakkında bilgi sahibi olma imkanlarını bulduk.
Bizon (Buffalo) çiftliği ziyareti ilginçti. Buffalo bizde bilinen Water Buffalo ya da Manda değil. Amerika’da Bizon denilen iri hayvanlar. Bunların etleri hamburgerde diğerlerine göre 1 dolar daha fazla fiyata satılıyor. Örneğin; hamburger 5 dolar ise, buffalo etinden yapılmış olanı isterseniz 6 dolar oluyor. Etlerinin daha lezzetli, kolesterol oranının ise düşük olduğunu söylüyorlar. Buffaloların çiftlikte üretimi ise küçük çaplı bir iş. Çok büyük besi işletmelerinin yanında tamamen butik işletme tarzında yetiştirme yapıyorlar.
Süt işletmelerinde, ABD’nin diğer eyaletlerinde çok yaygın bir şekilde kullanılan, püskürtmeli ve fanlı serinletme sistemlerinin Kolorado’da çok yaygın olmadığını gördük. Kolorado’da gezdiğimiz bir işletmede bu sistem olmasına rağmen, diğerlerinde yoktu. Sorduğumuzda “ihtiyaç olmuyor, bölgede sürekli esen bir rüzgar var” dediler. Bu rüzgara karşı açık barınaklarda rüzgar kıranlar yapılmış. Bazı işletmeler ise geçici olarak saman balyalarını rüzgarı kesecek şekilde dizerek ve daha sonra kaldırarak çare bulmuşlar.
