ABD’nin Wiskonsin Eyaletinde, şimdi üçüncü nesil tarafından yönetilen bir aile işletmesi, Sunburst Dairy, tam örnek alınacak ideal çiftlik ve referans işletme.
Çiftlik sahibi Brian Brown ve Eşi Yogi Brown. Brian’ın eşi Yogi çiftliği yönetiyor. Brian sadece boğa sperması seçiminde etkin.
Brian’ın babası ve oğlu ise bitkisel üretimden, tarlalardan sorumlu. Kendi mısırlarını ve kendi yoncalarını çiftlik arazisinden temin ediyorlar.
Hava koşulları yüzünden yoncayı ot olarak kurutamadıkları için silaj yaparak hayvanlara veriyorlar. Brian’ın eşi Yogi her sabah 4.30 da kalkıyor. En önemli işi, en çok dikkat ettiği konu buzağı bakım ve beslemesi.
Sunburst süt sığırcılığı çiftliği 500 sağmallık bir işletme. Ortalama inek başına günlük süt miktarı 45 litre (100 pound).
Hayvancılıkla ilgili olarak Yogi dışında 4 kişi çalışıyor. Biri kahya Alfonso, diğerleri sağımcı, bakıcı, traktörcü. Sağım odasında sadece 1 sağımcı var.
Buzağı doğumları mutlaka kayıt altında. Doğumu takiben göbek kordonu dezenfeksiyonu, boynuz köreltme, kulak küpesi takma, 4 litre ağız sütünü içirme işleri derhal yapılıyor. Anneden ayrılmış olan buzağı kendi boksuna konuluyor. Kolostrum (ağız sütü) mutlaka pastörize edilerek veriliyor.
Doğum bilgileri bir cetvel halinde olup, ilgilisi tarafından dolduruluyor. Doğum saati, buzağının cinsiyeti, ineğin kulak numarası, doğumun kolay mı, zor mu olduğu, ilgilinin imzası, göbek kordonu temizliği vs. bilgiler kesinlikle yazılıyor.
Yogi 4 litre kolostrumun içirilmiş olmasına çok dikkat ediyor. Uygunsa, bizzat içiriyor. Hatta, 4 litre ağız sütü içirildikten sonra, gün içinde 8 litre’ye tamamlamasa bile, bunun yeterli olduğunu söylüyor. Deneyimleri bunun doğru olduğunu gösteriyor. Çünkü, çiftlikte buzağı kaybı yılda 1-2 adet.
Buzağının önünde her zaman su ve buzağı başlangıç yemi bulunuyor. Buzağılara pastörize edilmiş tank sütü veriyorlar. 4 litreden arttırarak 7 litre’ye çıkıyorlar. Bu arada buzağı başlatma yemini tüketen yavru 7 litre’den geri dönülerek 5,5- 6,5 hafta içerisinde sütten kesiliyor. Yani ortalama sütten kesme günü, buzağı 42 günlükken.
Bu arada ot verilmiyor.
Fakat; buzağı başlatma yemi, kırılmamış mısır, pelet ve kırılmamış yulaftan oluşuyor.
Yogi “İnek süt içen bir hayvan değildir. Buzağılarımızı bir an önce katı yeme geçirmeye gayret ediyoruz” diyor.
Buzağılar günlük olarak sıkı bir gözlem altında. İshal olmasını beklemeden, düşünen, keyifsiz, donuk bakışlı buzağıya derhal probiyotik içiriliyor. Problemler başında yakalandığı için ishal ve benzeri olaylar çiftlikte yok. Günlük, çok iyi gözlem sayesinde.
Erkek buzağılar 10 uncu günden itibaren başka bir çiftliğe besi materyali olarak satılıyor.
Düveler 12 aylıkken tohumlanıyor. Doğum yapmalarına 3 hafta kala memelerine kuru dönem mastitis preparatı (ilacı) konuluyor. K 99 antijenine karşı hazırlanmış bir aşı uygulanıyor.
Doğum öncesi inek doğum padoğuna alınıyor. Doğum başladığında ineklere ilk 2 saat, düvelere ilk 3 saat müdahale edilmiyor. Gözleniyor.
Doğum olunca buzağı anneden hemen ayrılıyor. Ağızdan kalsiyum takviyesi yapılıyor. Enerji sağlayıcı, işkembeyi uyarıcı katkılar veriliyor. Sunburst Dairy’de mutlaka 7 gün lohusa takip programı uygulanıyor.
İneğin ateşi, akıntısı, iştahı, dışkısı ve genel durumu kontrol ediliyor.
Sağım dönüşü yemliğe gitmeyen veya yemliğe gittiği halde yem yemeyen, yem yemekten ziyade yatmayı tercih eden ineklerin mutlaka vücut ısısı ölçülüyor.
Sıkıntısı olan, anormallik sezilen ineğe direnç pompasıyla, enerji sağlayan, işkembeyi uyaran, mineral ve vitaminler ihtiva eden bir karışım ile yonca tozu içiriliyor.
Günde 1 kez yemleme yapılıp, günde 4 kez itiliyor.
Çiftlikte 5 farklı rasyon var.
Kuru dönem , doğuma yakın, lohusa, düvelerde ilk laktasyon yemi ve inekler için laktasyon yemi. Düvelere henüz büyümekte oldukları göz önüne alınarak yüksek enerjili ilk laktasyon yemi veriliyor.
Günde 3 sağım yapılıyor. Susuz sağım (kuru sağım) uygulanıyor. Sağımhane 2×10 luk. Sağım odasında 1 kişi görevli.
Ön daldırma, son daldırma, havlu ile kurulama konularına kesinlikle dikkat ediliyor.
Tabii, sağımcının konforuna da önem veriliyor.
Sunburst Dairy sütünü ABD’nin en büyük peynir fabrikalarından biri olan Grande şirketine veriyor. Grande şirketi ayda bir kez, ücretsiz olarak, ünlü meme doktoru ( The Udder Doctor) Andy Johnson’u süt kalitesi için çiftliğe gönderiyor. Andy Johnson sağım ekipmanına dinamik kontrol yapıyor. Yani sağım makinesini sağım yaparken kontrol ediyor. Dr. Johnson sağım ekipmanının sağım esnasında kontrol edilmesi gerektiğini söylüyor.
Dr. Johnson daha sonra çiftliği hayvan konforu, temizlik ve tüm çevresel koşullar yönünden kontrol ediyor. Andy, sistemin kalite kontrol değil, kalite sağlama olduğunu özellikle belirtiyor.
İnekler yatıyor mu? Yattığı yerler kuru ve temiz mi ? Sürü bir örnek (uniform) mi?
Bu arada söylemek lazım; çiftlikte gezinti yeri yok.
Barınaklarda 22 0C de çalışmaya başlayan fan ve duşlar mevcut. Kontrol paneli kumanda ediyor. İnsan eline bağlı değil.
Dr. Johnson ve Yogi “memeyi günde 3 kez “cimcikleyen” bir aletin, yani sağım makinesinin ne yaptığını, nasıl yaptığını kesinlikle kontrol etmemiz gereklidir” diyorlar. Pompanın gücünü, vakum v.s konularını incelemek gerektiği gibi, sağıma geçmeden ön hazırlığın önemine işaret ediyorlar. Sağım öncesi hazırlığın sütün inmesi ve memeye dolması konusunda en önemli nokta olduğunu, daha önce sağıma başlanırsa meme uçlarının tahrip olacağını, hiperkeratoz şekilleneceğini ifade ediyorlar.
Sunburst Dairy’de buzağı kaybı, daha önce yazdığım gibi, yılda 1-2, klinik mastitis oranı da aynı.
Yıllık gönüllü seleksiyon oranı %22-23. Yani her yıl sürünün dörtte birine yakın kısmını, daha düşük süt verenleri başka çiftliklere satarak, geriden gelen daha yüksek süt verimlileri ile değiştiriyorlar. Zaten 30 litrenin altında süt veren bir hayvanın kesinlikle sürüde tutulmaması gerektiğini, üzerine basa basa, söylüyorlar.
Çiftlikte gebelik oranı %30.
Yani; doğum yapmış, döl tutması beklenen ineklerin yüzde otuzunu ilk tohumlamada gebe bırakabiliyorlar. Yapılan tohumlama sayısına göre değil, toplam tohumlanması gereken inek sayısına göre bu hesabı yapıyorlar. Burada ineklerin kızgınlıkta yakalanması büyük önem taşıyor.
Çiftliğe haftada bir gün besleme uzmanı, ayda bir gün veteriner hekim geliyor.
Görüldüğü gibi; bildiğimiz ve yaptığımız her şeyin tersine işler yapan Sunburst Dairy ve Yogi çok başarılı.
Başarının sırrı ailenin çiftlikte yaşaması.
Bütün bu verilere bakarak bilgilerin çok değiştiğinin farkına varmamız gerekiyor.
Yaptıklarımızda ve bildiklerimizde ısrarcı, inatçı olmamamız lazım. Çünkü onların yaptıkları doğru, durum ortada.
